نقد ادبی دچار عامه‌پسندی شده است/ جشن‌ امضاء جای نشست‌ نقد ادبی را گرفته است

کامیار عابدی مطرح کرد:

نقد ادبی دچار عامه‌پسندی شده است/ جشن‌ امضاء جای نشست‌ نقد ادبی را گرفته است

 

تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۳ شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۱۳

 

 

کامیار عابدی در نشست «شناختی از تحقیق، تحلیل و نقد شعر معاصر» گفت: از سال 92 به این طرف ما شاهد بدترین سال‌های نقد ادبی در شعر هستیم که دلایل بسیار زیادی دارد. یکی از دلایل این است که جامعه دلزده به هرگونه نقد و تحلیل است و فضای مجازی در آن نقش عمده‌ای دارد؛ چراکه فضای مجازی نقد موشکافانه را برنمی‌تابد و نقد دچار عامه‌پسندی می‌شود.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «شناختی از تحقیق، تحلیل و نقد شعر معاصر در چهل سال اخیر (۱۳۵۷-۱۳۹۷) با حضور کامیار عابدی عصر روز دوشنبه (۱۲ شهریور) در سرای اهل قلم برگزار شد.
 
کامیار عابدی که تنها سخنران این نشست بود در ابتدای جلسه گفت: امروز قصد داریم که به بررسی وضعیت نقد ادبی در چهار دهه اخیر بپردازیم؛ من فکر می‌کنم که در بررسی این موضوع سه حیطه تحقیق ادبی، نقد ادبی و تحلیل ادبی در هم تنیده شده است. در معرفی این سه حیطه باید بگویم که تحقیق ادبی، همانطور که از اسمش پیداست به معنی آن است که باید ابتدا به متن‌ها ادبی مراجعه کرده و مطالعه داشته باشیم.

وی ادامه داد: نقد ادبی نیز دو تعریف کلاسیک و مدرن داردکه بر اساس تعریف کلاسیک باید به بیان حسن‌ها و عیب‌های اثر بپردازیم و تعریف جدید آن می‌گوید که نقد ادبی یعنی، همه آن چیزهایی که به شناخت یک متن کمک می‌کند. در انتها در بیان تحلیل ادبی باید بگویم که تحلیل ادبی کار کسانی است که به نقد ادبی به شکل کلاسیک‌تری و کامل‌تری نگاه می‌کنند. این سه حیطه و موضوعاتی از این دست معمولا در قالب یک نگاه تاریخی بیان می‌شود که خود من به آن علاقه زیادی دارم اما این نگاه امروز خریداری ندارد.
 
این منتقد ادبی در توضیح وضعیت نقد ادبی در چهار دهه گذشته گفت:‌ من این دوره چهل‌ساله را با استفاده از مدارک موجود در کتاب‌ها، نشریات و مجلات ادبی به چهار دوره تقسیم کردم. دوره نخست از سال 57 آغاز می‌شود و تا سال 67 ادامه دارد؛ در این دوره ما شاهد تغییر حکومت و روی کار آمدن حکومت جمهوری اسلامی و سپس جنگ تحمیلی هستیم؛ این دوره تا پایان جنگ ادامه پیدا می‌کند. در این دوره رنگ و بوی سیاست در نقد شعر بسیار پررنگ است و اگر سری به مجلات ادبی این دوره بزنیم رنگ و بوی خون و سیاست به خوبی حس می‌شود.
 
وی ادامه داد: برای بیان بهتر این دوره چند مثال می‌زنم؛ شما توجه کنید که بین سال‌های 57 تا 63 همه چیز سیاسی است و شاید این سیاسی بودن به دلیل آزادی زیاد است که در شعر و نقد ادبی نیز بازتاب دارد. در همین دوره کتاب «شعر شهادت است» اثر فرامرز سلیمانی چاپ می‌شود که به بررسی شعرهای دهه 50 و انقلاب می‌پردازد که دیدگاهی کاملا سیاسی دارد.
 

 
این پژوهشگر حوزه ادبیات افزود: همان طور که گفتم شعر سیاسی و نگاه سیاسی به شعر و نقد ادبی در این دوره بسیار زیاد بوده است اما در همین دوره می‌بینیم که به یکباره و از سال 66 به بعد شعرهای سهراب سپهری برای جامعه‌ای که مانند من در آن سال‌ها جوان و نوجوان بود به یکباره بسیار مطرح می‌شود و می‌توان گفت که دیگر ما به شعر سیاسی کاری نداشتیم.
 
وی ادامه داد: بعد از آن ما به سمت سیاست‌گریزی رفتیم، این مسیر ادامه داشت و از اواسط سال 67 حس می‌شود که فضا روبه‌ تغییر است اما تا سال 69 نیز باقیمانده شعر سیاسی و نقد سیاسی در جامعه وجود داشت. در فاصله سال‌های 57 تا 67 تک‌وتوک نقدهای خوبی در شعر نوشته شده است و نمی‌توان این دوره را دوره پری از نظر نقدهای ادبی نامید. اما به یکباره در دوره دوم یعنی از سال 67 تا 84 به دلیل بازشدن فضای فرهنگی و فضای دانشگاهی نقد از سیطره سیاست خارج می‌شود و منقدان دیگر آن حالت عصبی گذشته را که تنها به کوبیدن شعر و شاعر می‌پرداختند را ندارند. در این دوره که کمتر از 20 سال می‌شود منتقدان در نقد تلاش می‌کنند تا معیارهای زیباشناسی را بیشتر ببینند و اگر کسی در محتوا آثارش قابل تمجید است برای منتقد الزامی به تمجید وجود ندارد.
 
عابدی با اشاره به ویژگی‌های دوره دوم گفت: وقتی در این دوره به مجله «آدینه»، «گردون»، «تکاپو» و مجله‌هایی از این دست نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که در مباحث ادبی صف‌بندی متعهد و غیرمتعهد وجود ندارد. در همین دوره و از نیمه دهه 70 و با فروپاشی شوروی از یکطرف و تبعات جنگ از طرف دیگر و افزایش کتاب‌های ترجمه حوزه نقد پساساختارگرا که در اروپا و امریکا بود، شاهد تغییر هستیم؛ وقتی این کتاب‌ها ترجمه و به فارسی منتقل می‌شود باعث ایجاد نحله‌های پسامدرن در فضای ادبی می‌شود که هم بر ساختار شعرها و هم بر ساختار نقدها تاثیر می‌گذارد. این افراد منتقد در این دوره بیشتر کسانی هستند که در کنار شعر نوشتن نقد هم می‌کنند و در مجلات حضور دارند.
 
وی افزود: اگر به نقدهای این دوره نگاه کنیم می‌بینیم که چند صدایی و مطالب بینامتنی بسیار ضعیف شده است و بیشتر به متن توجه می‌شود. نقدهای این دوره ویژگی‌هایی دارد که یکی از آن‌ها دوری از فضای سیاسی است؛ البته جدال‌هایی هم بین محافظان شعر نیمایی و شاعران پسامدرن درمی‌گیرد. اگر به نقدها توجه‌ای بیشتری داشته باشیم می‌بینیم که پیچیدگی از ویژگی‌های نقدهای این دوره است و گاهی این پیچیدگی به قدری زیاد می‌شود که مخاطب چیزی نمی‌فهمد. در این دوره ما شاهد وفور ترجمه کتاب‌های نقد ادبی هستیم که البته همه‌شان قابل قبول نیست؛ چرا که بخش قابل توجهی توسط مترجمانی ترجمه شده است که فقط کلمات را کلمه به کلمه معنا کرده‌اند و کنار هم گذاشته‌اند.
 
عابدی در ادامه به معرفی دوره سوم پرداخت و گفت: در معرفی دوره سوم باید بگویم که این دوره از سال 84 شروع می‌شود و تا پایان دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد یعنی سال 92 ادامه دارد. در این دوره ما شاهد آن هستیم که دولت یک دولت رادیکالیسم سیاسی است و همین موضوع باعث می‌شود که فرهنگ و ادبیات به حاشیه برود و اگر در دوره قبل کتاب و نقد ادبی زیادی بود، در این دوره کم می‌شود و شاید یکی از دلایل آن دلزدگی از نقد پسامدرن است و تقریبا از سال 84 به آنطرف دیگر شاهد فضای ادبی گذشته در نشست‌های ادبی نیستیم.
 
وی افزود: شاعرانی مثل سیدعلی صالحی، گروس عبدالملکیان، عباس صفاری و رسول یونان بیشترین شهرت و اعتبارشان مربوط به این دوره است که از نفوذ پسامدرن می‌آید. در این دوره ما شاهد آن هستیم که حرف‌هایی بیان می‌شود که می‌گوید شاعران پسامدرن حرفی برای گفتن ندارند در نتیجه جامعه به سمت دسته‌ای از شاعران که در بالا نام برده شد، می‌آید. یکی از ویژگی‌های قابل بحث این دوره آن است که ما شاهد کاهش مجلات ادبی هستیم و تقریبا بعد از تعطیلی مجله «کارنامه»، مجله تخصصی ادبیات معاصر دیگر نمی‌بینیم. در این دوره نقد ادبی دانشگاهی که همیشه در حاشیه بوده است تلاش می‌کند به مرکز برسد؛ در همین راستا تعدادی مجله کاغذی چند برگی منتشر می‌شود و با انتشار این مجلات و تشکیل انجمن نقد ادبی علمی (دانشگاهی) اوضاع کمی تغییر می‌کند.
 
این پژوهشگر حوزه شعر در تعریف دوره چهارم اظهار کرد: دوره چهارم را باید از سال 92 به این طرف بررسی کرد؛ در این دوره ما شاهد بدترین سال‌های نقد ادبی در شعر هستیم که دلایل بسیار زیادی دارد. یکی از دلایل این است که جامعه دلزده به هرگونه نقد و تحلیل است و فضای مجازی در آن نقش عمده‌ای دارد؛ چراکه فضای مجازی نقد موشکافانه را برنمی‌تابد و نقد دچار عامه‌پسندی می‌شود.

وی افزود: فضای مجازی در این دوره باعث می‌شود که معیارها در هم بریزد و هیچگونه فیلتری وجود نداشته باشد و به همین دلیل در این دوره انتشار کتاب شعر و انتشار شعر در مجلات دیگر یک افتخار محسوب نمی‌شود. اینها همه دلایلی است که باعث می‌شود که وضعیت نقد ادبی شعر نامطلوب شود و ما شاهد آشفتگی زیادی در این حوزه باشیم. در دوره‌های قدیم سه قرن طول می‌کشید که ما از یک سبک مانند خراسانی به سبکی مانند عراقی برسیم اما در دنیای امروز می‌بینیم که در چند سال چقدر فضا تغییر می‌کند.
 

عابدی در بخش دوم صحبت‌هایش به بیان ویژگی‌ این چهار دوره پرداخت و گفت: درباره دوره اول صحبت نمی‌کنم؛ چراکه این فضا درگیر مسائل سیاسی است. درباره دوره دوم باید گفت که نقد ادبی تلاش کرد که از آراء ایدئولوژی فاصله بگیرد. در این دوره منتقدان ادبی یک بازاندیشی نسبت به خودشان انجام می‌دهند و یک نوع تغییر در نگاه رخ می‌دهد. در این دوره ما شاهد آن هستیم که فاصله نقد ادبی دانشگاهی و غیردانشگاهی کمتر می‌شود؛ چراکه استادان دانشگاه تعصباتی که استادان قدیمی‌تر داشتند نداشتند. در این دوره اگر آن جریان پسامدرن که سروصدای زیادی کرد را کنار بگذاریم به‌طور کلی می‌توان گفت که جریان اعتدالی نسبت به نقد ادبی دیده می‌شود و منتقدان ادبی کار تخصصی‌تری انجام می‌دهند.
 
وی افزود: در این دوره منتقدان برای گفته‌های خود منبع می‌آورند یعنی در این فاصله زمانی اگر منتقدی یک مقاله بنویسد و نگوید که منبع صحبت‌هایش کجاست، یک ضعف محسوب می‌شود و این همان تاثیر دانشگاه بر حوزه نقد ادبی است. در این دوره تفکر انتقادی بیشتر می‌شود و ما این را به خوبی در نقدها حس می‌کنیم. در این دوره پژوهشگران نقد ادبی دانشگاهی رشد می‌کنند که سه ایده دارند.
 
این ادیب در معرفی سه گروه منتقد ادبی دانشگاهی گفت: یک، گروه تک‌رو هستند؛ یعنی افرادی که ایده خودشان را دارند، به پژوهش اهمیت می‌دهند و در نشست‌های ادبی کمتر شرکت می‌کنند. نقدهای این افراد در مجلات علمی و پژوهشی چاپ نمی‌شود و بیشتر در کتاب‌ها و مجلات ادبی منعکس می‌شود. دسته دوم کسانی هستند که آثار خودشان و دانشجویان‌شان را به مجلات علمی و پژوهشی منتقل می‌کنند و دسته سوم افراد عضو انجمن علمی نقد ادبی (انجمن دانشگاهی نقد ادبی) هستند که خودشان مجله دارند، نقد می‌نویسند و همایش‌هایی را برگزار می‌کنند.

وی ادامه داد: در این دوره کسانی که فعالیت می‌کنند، بیشتر نظریه‌محور هستند و کمتر مقاله‌ای را پیدا می‌کنیم که به نظریه‌ای نپرداخته باشد. به‌خصوص دسته دوم و سوم که از حوزه پژوهش فاصله گرفته‌اند و بیشتر نظریه‌محور هستند. بنابراین در این دوره بین استادان قدیم و جدید دانشگاهی یک گسست ایجاد می‌شود و استادان جدید چندان به معلمان قبل از خود توجه ندارند. در این سال‌ها به دلیل رشد کمی جمعیت، دانشجو، استادان و دانشگاه‌ها شاهد کاهش کیفیت هستیم و همه‌چیز زیر متوسط است و کمتر اثر درخشانی را می‌بینیم.
 
عابدی در بخش آخر صحبت‌هایش به مجلات ادبی پرداخت و اظهار کرد: همان طور که گفتم «کارنامه» آخرین مجله ادبی معاصر بود؛ مجله‌ای که یک شاعر افتخار می‌کرد که شعرش در آن باشد و یک منتقد افتخار داشت که نقدش در آن چاپ شود. می‌توان گفت که به مرور زمان فضای مجازی جایگزین مجلات چاپی شد و اگر وضعیت مجلات را بین سال‌های 67 تا 84 بررسی کنیم متوجه تحولات نقد شعر معاصر می‌شویم. فضای مجازی در دهه 80 کارش را شروع می‌کند و با وبلاگ، سایت، فیسبوک و بعد نرم‌افزارهای موبایلی خودش را بروز می‌دهد.

وی ادامه داد: این فضای مجازی وظیفه انتشار بخشی از شعر را برعهده دارد و در نتیجه به دلیل کم‌حوصله بودن مخاطب، شعرها کوتاه و کوتاه‌تر می‌شود؛ همین‌ها شاید باعث شده که ما در این سال‌ها شاهد کم‌شدن نشست‌های ادبی باشیم و می‌بینیم که جشن‌های امضاء جای نشست‌های نقد ادبی را گرفته است و فقط شاعر یک مراسمی برای امضای کتابش می‌گذارد و نهایتا یک نفر یا دو نفر در آن مراسم به تعریف و تمجید از کتاب می‌پردازند.
 
این پژوهشگر با اشاره به نقدهای منتشر شده در فضای مجازی گفت: در فضای مجازی شاهد انتشار مطالبی به‌عنوان نقد ادبی هستیم اما واقعیت این است که اینها بیشتر شبیه یادداشت‌نویسی می‌ماند. این مطالب در لحظه خوانده می‌شود اما در آینده آن‌ها را جدی نمی‌گیرند و این به دلیل شتابزدگی آن است. در دنیای امروز و به دلیل استفاده از فضای مجازی شاعر برای دیده شدن باید لحظه به لحظه صفحه خود را به روز کند که بدون شک این تولید لحظه به لحظه پشتوانه مطالعاتی ندارد. در حوزه نقد نیز وضعیت به همین شکل است و من معتقدم که یادداشت‌نویسی بهترین حالت آن است و برخی از نقدها حتی به یادداشت‌نویسی هم نمی‌رسد.
 
عابدی در پایان گفت: فضای مجازی یک فضای عمومی است و در نتیجه همه کارها در آن عامه‌پسند می‌شوند. در این دوره می‌بینیم کسانی که نقد ادبی می‌نویسند حوصله فضای مجازی را ندارند و کسانی که در فضای مجازی فعال هستند، کتاب نمی‌خوانند و نقد ادبی نمی‌دانند. ما در فضای مجازی با مخاطبانی روبه‌رو هستیم که همگی در عین حال که باسواد هستند بی‌سواد نیز هستند و می‌توان گفت که به یک سطح یکسانی رسیده‌ایم؛ البته در بیان صحبت‌هایمان نباید از ویژگی‌های مثبت و دموکراتیک فضای مجازی نیز غافل باشیم؛ چراکه همین فضای مجازی شرایطی را فراهم کرده است که همه بدون توجه به موقعیت مکانی می‌توانند نگاه خودشان را منتقل کنند.

لقب ایراندوست را دهخدا به ریچارد فرای داد

مترجم کتاب «خاطرات ریچارد فرای» در گفت‌وگو با ایبنا:

لقب ایراندوست را دهخدا به ریچارد فرای داد

 

تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۹ شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۳۹

 

 

بهمن زبردست می‌گوید: فرای در خاطرات خود از مرحوم دهخدا که با او خیلی دوست بوده، بسیار تعریف کرده است، مرحوم دهخدا به او لقب ایراندوست داده بود و فرای هم در تمام مواردی که به فارسی امضا می‌کرد.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ریچارد نلسون فرای، زبانشناس و ایرانشناس آمریکایی است که بیش از ۷۰ سال از زندگی‌اش را صرف مطالعه و پژوهش درباره تاریخ و فرهنگ فلات ایران کرد. او یکی از مهم‌ترین ایرانشناسان و شرق‌شناسانی چون آرتور کریستین‌سن و آرتور پوپ، رومن گیرشمن و پروفسور آلبرت امستد بود که شرق‌شناسی را در دانشگاه‌های جهان بنیان گذاشتند و تألیفات بسیاری درباره فرهنگ و هنر و تاریخ ایران داشتند. تلاش‌های ریچارد نلسون فرای منجر به ایجاد کرسی تدریس مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا شد و به عنوان اولین استاد کرسی مطالعات ایرانی منصوب شد. همچنین یکی دیگر از کارهای فرای، تأسیس مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه هاروارد بود. او یکی از بنیانگذاران مرکز مطالعات خاورمیانه در تهران بود و نخستین مدرسه تابستانی مطالعات ایرانی را در دانشگاه شیراز سازمان داد.

 
بهمن زبردست، مترجم کتاب «خاطرات ریچارد فرای» در گفت‌وگو با ایبنا درباه این کتاب گفت: این خاطرات شامل کلیتی از زندگی ریچارد فرای و خاطرات او مربوط به ایران است. کتاب شامل دو مصاحبه است که دو طرح تاریخ شفاهی، یکی کار شهلا حائری و دیگری کار سیدولی‌رضا نصر(پسر سید حسین نصر) بوده و نسخه‌های انگلیسی آن در اینترنت موجود است. این دو در سال‌های مختلف با ریچارد فرای صحبت کرده‌ و خاطرات او درباره ایران را جمع‌آوری کردند. همان‌طور که می‌دانید ریچارد فرای سال‌ها در روسیه، تاجیکستان و دیگر کشورها هم بوده است و خاطرات او گسترده است ولی در این دو مصاحبه فقط از خاطراتی که درباره ایران بوده، سوال شده است.
 


زبردست درباره قسمت‌های جذاب این خاطرات بیان کرد: برای من به عنوان یک ایرانی همه این خاطرات جذاب بود. مثلا اینکه ریچارد فرای 5 روز قبل از کودتای 28 مرداد به دیدار دکتر مصدق می‌رود. صحبت‌ها و سوالات زیادی در این باره هست، مثلا نامه‌ای که مصدق به آیزنهاور داده و آیزنهاور به آن جواب داده، چه بوده که در اینجا برای ریچارد فرای تعریف می‌کند و می‌گوید: «من به آیزنهاور نوشته‌ام که از نظر پولی نمی‌توانم مملکت را اداره کنم و اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، کمونیست‌ها دولت را می‌گیرند.»، این خاطره و این موضوع خیلی برای من جالب بود؛ یا مثلا چیزهایی که درباره تاریخ ایران و اینکه رابطه دین و دولت قبل و بعد از مغول در ایران چطور بوده، صحبت می‌کند. یک جمله جالبی هم که دارد این است که می‌گوید من سال‌ها درباره ایران تحقیق کردم ولی تا زمانی که به ایران رفتم و مسئولیت پذیرفتم، یعنی مدیر موسسه ایرانشناسی در شیراز شدم، درک درستی از جامعه ایران و اینکه دیوانسالاری ایران چگونه کار می‌کند، نداشتم و این شرایط به اندازه سال‌ها درس تاریخ خواندن به من درس و تجربه آموخت.
 
نظر فرای به ایرانی‌ها نزدیک‌تر است تا به آمریکایی‌ها
این مترجم درباره دید و نظر فرای نسبت به ایران گفت: فرای در مجموع نظر مثبتی نسبت به ایران داشته است. مرحوم دهخدا به او لقب ایراندوست داده بود و فرای هم در تمام مواردی که به فارسی امضا می‌کرد، نام خود را ریچارد فرای ایراندوست می‌نوشت. علاقه او به ایران به حدی زیاد بود که با وجود اینکه خودش امریکایی است، نظرش این بود که آمریکا درک درستی از ایران ندارد و برخورد مناسبی با ایران نکرده است. در کل می‌توان گفت که نظر او به ایرانی‌ها نزدیک‌تر است تا به آمریکایی‌ها.
 

^{بهمن زبردست}
زبردست درباره اندیشمندان ایرانی که فرای با آن‌ها در ارتباط و دوستی بوده، عنوان کرد: فرای در خاطرات خود از مرحوم دهخدا که با او خیلی دوست بوده، بسیار تعریف کرده است؛ یا از کسانی مانند شاهپور شهبازی که او را برای کار کردن در ایران دعوت کرده و تعداد دیگری از بزرگان ادبی ایران در خاطرات خود یاد کرده است. البته از برخی هم انتقاد کرده، مثلاً در مورد باستانی‌پاریزی می‌گوید، درست است که باستانی اطلاعات جالبی داشت، ولی نمی‌توانست تاریخ را به روش جدید تدریس کند و سر کلاس فقط قصه تعریف می‌کرد.
 
مترجم کتاب «خاطرات ریچارد فرای» درباره حیطه کاری فرای در ایران گفت: فرای بیشتر زبانشناس و ایرانشناس است و حیطه تخصص او بیشتر ایران باستان بود، ولی با فرهنگ ایران هم آشنا بوده است. مثلاً یک خانقاه خاکساریه در شیراز بوده، که فرای به آنجا می‌رود و در آنجا درویش می‌شود. البته پیر این فرقه در تهران به دلیل اینکه دین فرای مسیحی بوده، دستور می‌دهد که او را نپذیرند، اما پیروان این فرقه در شیراز او را می‌پذیرند. فرای رابطه گسترده‌ای با ایرانی‌ها داشته و به دیدار بسیاری از علما هم رفته، مثلا آیت‌الله بروجردی از کسانی است که فرای با او دیدار داشته است.
 
تاسف فرای از صدمه ایرانشناسی در غرب
زبردست درباره خواسته یا خواسته‌های فرای که در خاطرات او ذکر شده ولی به آن نرسیده، بیان کرد: فرای در بخشی از خاطرات خود می‌گوید خیلی حیف شد که کار موسسه ایرانشناسی که برای ایران تاسیس کردیم و خیلی از خارجی ها را به آن دعوت کردیم، ادامه پیدا نکرد. یا مثلاً خیلی تاسف می‌خورد که با به هم خوردن رابطه ایران با کشورهای غربی، ایرانشناسی هم در غرب صدمه دید و کسی هم روی این مسئله کار و هزینه‌ای نکرد؛ برعکس عرب‌ها که خیلی هزینه می‌کنند.
 
وی همچنین به وصیت فرای برای دفن او در ایران اشاره کرد و افزود: این دو مصاحبه که در قالب کتاب «خاطرات ریچارد فرای» چاپ شده، سال‌ها قبل از مرگ او انجام شده است؛ اما در همین مصاحبه‌ها هم اشاره می‌کند و با تأثر می‌گوید که من وصیت کرده‌ام در ایران دفن شوم. البته دولت‌ هم به او قول این کار را داده بود، اما  با اعتراض برخی که او را جاسوس CIA می‌دانستند، این کار انجام نشد. همسر ریچارد فرای هم ایرانی است، یعنی بار دومی که ازدواج می کند، همسر ایرانی برمی‌گزیند.


^{ریچارد فرای و رومن گیرشمن در محوطه باستانی شوش- سال 1345}
زبردست به بحث‌هایی که فرای درباره ایران داشته هم اشاره کرد و گفت: فرای در خاطرات خود، درباره خیلی چیزها در ایران نظر داده و مطالبی دارد که شرق‌شناسان دیگر به آن توجهی ندارند. مثلاً درباره تفاوت آجر نایین با آجر شهر دیگری مثل شیراز می‌گوید که آجر نایین به دلیل نمک کمتر، دیرتر خراب می‌شود. یا اینکه می‌گوید، کارگر اصفهانی پرکار و کارگر شیرازی تنبل‌تر است. فرهنگ ایران بسیار برای او جالب است و با نگاهی دقیق به آن پرداخته است. مثلاً در خاطرات خود از تفاوت یک فرد شمال شهری با جنوب شهری در تهران تفاوت شهرستان‌ها و تهران و ... مطالبی را بیان کرده است که شاید هیچ کس دیگری با این دقت و ظرافت به آن نپرداخته باشد. چیز جالبی هم که به آن اشاره کرده این است که می‌گوید، من خودم را ایرانی‌تر می‌دانم تا کسانی که در ایران به دنیا آمده‌اند؛ چرا که کسی که در ایران به دنیا آمده، از اول این زبان و ملیت را داشته، ولی من برای رسیدن به آن زحمت کشیده‌ام؛ پس من از بعضی ایرانی‌ها، ایرانی‌تر هستم.
 
وی در ادامه اظهار کرد: دو مصاحبه‌ای که در این کتاب ترجمه شده‌اند، با هم همپوشانی دارند، اما خیلی جالب است که در آن مصاحبه‌ای که پسر آقای نصر با وی انجام داده، خیلی از پدر او بد نمی‌گوید، ولی در مصاحبه‌ای که خانم حائری دارد، این طور نیست. در کل این دو مصاحبه با هم بسیار تفاوت دارند. مثلاً در آن مصاحبه‌ای که زمانش دیرتر است، فرای برخی مسائل را فراموش کرده است. بنابراین با اینکه هر دو مصاحبه در مواردی هم‌پوشانی دارند، اما من لازم دیدم که هر دو آن‌ها ترجمه شود.
 
ترجمه «خاطرات ریچار فرای» برای قدردانی از زحمات یک ایراندوست
زبردست در دلیل خود برای ترجمه کتاب «خاطرات ریچارد فرای» عنوان کرد: من به فرای خیلی علاقه داشتم و کتاب‌های او را خوانده بودم. کتاب خاطرات ریچارد فرای، شماره دوم طرح تاریخ شفاهی در انتشارات شرکت سهامی انتشار است و شماره اول آن خاطرات دکتر قریب است؛ بنابراین برای ترجمه این کتاب، با ناشر هم صحبت کردم و با هم به این نتیجه رسیدیم، ولی خوشحالم که این انتخاب را کردم. البته به عنوان یک ایرانی، یک مقدار هم از برخوردی که با فراری در زمان دفن او شد و آن احترامی که باید به او گذاشته نشد، احساس عذاب وجدان می‌کردم؛ بنابراین فکر کردم شاید ترجمه این اثر جبرانی باشد در قدردانی از زحمات این ایراندوست و ایرانشناس غربی.

پرطنین‌ترین صدا در ادبیات جنایی متعلق به کشورهای اسکاندیناوی است

در میزگرد بررسی آثار یو نسبو در ایبنا مطرح شد:

پرطنین‌ترین صدا در ادبیات جنایی متعلق به کشورهای اسکاندیناوی است

یو نسبو سلطان جنایت نروژ است

 

تاریخ انتشار : جمعه ۲۳ شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۱

 

 

در میزگرد بررسی آثار یو نسبو به دلایل شکوفایی ادبیات جنایی اسکاندیناوی و همچنین سبک نویسندگی یو نسبو پرداخته شد.

 

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)_مائده مرتضوی: میزگرد بررسی آثار یو نسبو با هدف معرفی و تحلیل ادبیات جنایی اسکاندیناوی در خبرگزاری کتاب ایران برگزار شد. در این میزگرد،‌ کاوه میرعباسی نویسنده و مترجم، مهرداد مراد،‌ نویسنده رمان­‌های پلیسی و زهرا نی‌چین  حضور داشتند. در این نشست درباره وجه تمایز یو نسبو با نویسندگان کلاسیک جنایی‌نویس چون ریموند چندلر و آگاتا کریستی و همچنین جنبه‌های روانشناختی آثار یو نسبو به لحاظ  شخصیت‌پردازی خاص این نویسنده بحث شد. در انتها مدعوین این میزگرد از دلایل توفیق نیافتن ژانر جنایی- پلیسی در میان نویسندگان ایرانی سخن گفتند. مشروح این میزگرد را در ادامه می‌خوانید.

میزگرد ما دارای دو بخش است. در بخش اول درباره ژانر جنایی و ساب‌ژانر آن ادبیات پلیسی بحث می‌شود و تعریف دقیقی از ادبیات جنایی- پلیسی ارائه می‌دهیم. و در بخش دوم به تحلیل آثار یو نسبو و همچنین المان‌های روانشناختی موجود در آثار یو نسبو و حضور هر چه بیشتر علم روانشناسی در آثار جنایی امروز می‌پردازیم.

کاوه میرعباسی: اصطلاح رایجی که برای این نوع ادبیات به کار می‌رود همان ادبیات پلیسی است. انگلیسی‌ها به این نوع ادبیات عنوان ادبیات جنایی- معمایی داده‌اندکه این نوع ادبیات ساب‌ژانرهای مختلفی مانند سوسپانس (تعلیقی) و تریلر پیدا می‌کند که البته برخی معتقدند تریلر را باید از آن‌ها تفکیک کرد. البته به طور کامل نمی‌توان تریلر را از این ژانر جدا کرد و آثار یو نسبو مثال خوبی در این باره است چون  به نحوی هم تریلر است و هم معمایی. انگلیسی‌ها معتقدند رمان پلیسی به رمانی اطلاق می‌شود که کاوشگر آن پلیس است. در این زمینه ما کاراگاه خصوصی حرفه‌ای داریم و کاراگاه آماتور که در آثار آگاتا کریستی مانند شخصیت‌های مارپل و همچنین پوآرو دیده می‌شوند.

این کاراگاه‌ها به نوعی ذوق‌ورز و آماتور محسوب می‌شوند و می‌توان گفت که شرلوک هولمز جزو اولین کاراگاه‌های خصوصی حرفه‌ای است که همیشه از موکلان خود صحبت می‌کرده است. در این میان ژانر دیگری هم به نام سوسپانس یا تعلیقی وجود دارد که  اصطلاحا به آن رمان جنایی - معماییِ وارونه هم می‌گویند. آنتونی برکلی کسی است که  اولین رمان تعلیقی را به این صورت نوشته است. وی همدوره آگاتا کریستی بوده است. در این رمان جنایت اتفاق می‌افتد و ما قاتل را می‌شناسیم و  ما در جایگاه خواننده قاتل را دنبال می‌کنیم و شاهد اتفاقاتی هستیم که برایش می‌افتد. یکی از نویسندگانی که در این نوع رمان‌های تعلیقی اسم و رسمی پیدا کرد، پاتریشیا های‌اسمیت است. بسیاری از فیلم‌های هیچکاک هم از این نوع و تعلیقی هستند. در اولین رمان های‌اسمیت یعنی «بیگانگان در قطار» ما از همان ابتدا قاتلان را می‌شناسیم و شاهد اتفاقاتی هستیم که بین‌ این دو قاتل می‌افتد و در پی دنیای ذهنی آن‌ها هستیم.


 کاوه میرعباسی

زهرا نی‌چین: من اتفاقی سراغ یو نسبو برای ترجمه رفتم. به نظرم با توجه به سریال‌هایی که دیده‌ام، بخشی از ادبیات و سینمای پلیسی و جنایی به ژانر علمی-تخیلی هم گرایش پیدا می‌کند. به عنوان مثال سریال «ایکس فایلس» کاملا علمی-تخیلی است و همچنین سریال «فرینج». در اینگونه سریال‌ها پلیس‌ها پرونده‌های علمی تخیلی را پیگیری می‌کنند و قاتل‌ها براساس موارد علمی دست به ارتکاب قتل می‌زنند. ترورهای بیوشیمیایی مثال خوبی در این زمینه است. این ژانر تلفیقی نسبت به کارهای کلاسیک پیشرفته‌تر است. در ادبیات کاراگاهی سه بخش وجود دارد؛‌ کاراگاه ، قربانی و جنایتکار. به نظرم در کارهای یو نسبو با این شخصیت‌ها بازی می‌شود و جای اینکه ما باید با چه کسی همذات پنداری کنیم- کاراگاه، قربانی یا قاتل؟ -خصوصا در رمان «پسر» عوض شده است.
 
مهرداد مراد: ما درباره تحلیل آثار یو نسبو با سه بخش مواجه هستیم؛‌ خود یو نسبو و رمان‌هایش،‌ ادبیات پلیسی اسکاندیناوی و همچنین تعریف دقیق ادبیات پلیسی. در کل، داستان پلیسی از داستان جنایی نشات می‌گیرد. از زمان «ایلیاد و ادیسه» می‌توان این ژانر را تعقیب کرد. ژانر جنایی به داستانی گفته می‌شود که در آن جنایتی رخ می‌دهد و یک یا چند نفر به انتقام برمی‌خیزند یا اینکه به نحوی سعی می‌کنند تا عدالت در این رابطه جاری شود. که البته به شاخه‌های گوناگونی مثل پلیسی، نوآر، جاسوسی، کارآگاهی و معمایی تقسیم می‌شود. اما ژانر پلیسی از  حدود سال 1850 با داستان‌های کارآگاهی ادگار آلن‌پو آغاز می‌شود.  از همان ابتدا هم ما شاهد یک سری قوانین برای داستان‌های پلیسی بودیم.

کاوه میرعباسی: دو نفر این قوانین را نوشتند. ده فرمان را رانالد ناکس کشیش نوشت و اس اس وانداین آمریکایی  هم بیست فرمان را نوشت.



مهردادمراد: تا مدت زیادی شاهد داستان‌های کلاسیک در این ژانر بودیم. این داستان‌ها ویژگی‌های مشترکی داشتند، بدین ترتیب که  ماجراها اغلب در میان خانواده‌های ثروتمند و اشرافی می‌افتاد و خدمتکارها همیشه نقش شاهد ماجرا را ایفا می­‌کردند و هیچگاه قاتل از میان طبقه آن‌ها انتخاب نمی­‌شد. تعلیق در این گونه داستان‌ها بلندمدت بود و هیجان و ترس آنچنانی در خواننده پدید نمی‌آورد. در بیشتر داستان‌های پلیسی کلاسیک عصر طلایی تعلیق‌ها اینگونه بود. تا اینکه ریموند چندلر آمریکایی با آوردن پلیس‌های خیابانی سبک جدیدی را وارد اینگونه داستان‌ها کرد. چندلر قتل را از خانواده‌های ثروتمند به کف خیابان‌ها آورد و شکل رئال‌تری به کاراگاه داد. داستان‌ها حالت خشن پیدا کردند و به جای سلول­‌های خاکستری، بیشتر اسلحه در آن‌ها حکفرما بودند. این داستان‌ها به سبک هارد بویلد معروف شدند. کاراگاه‌های این سبک داستان‌ها رفتاری مانند فیلیپ مارلو و سم اسپید داشتند و نه پوآرو. بعد از این داستان‌ها نوبت به ژانر تریلر رسید.

تریلر بر دو پایه استوار است، تعلیق زیاد و کوتاه‌مدت. تعلیق در داستان‌های تریلر نزدیک به هم است. در داستان‌های یو نسبو هم تعلیق‌ها به هم نزدیک است. تعلیق در ادبیات داستانی به سوالی گفته می­‌شود که نویسنده در ذهن خواننده ایجاد می­‌کند و گاهی در پاراگراف بعدی، یا صفحه بعدی یا فصل بعدی یا

میرعباسی: نکته مهم آثار یو نسبو این است که در هشت رمان از یازده رمان یو نسبو محوریت داستان قتل زنجیره‌ای است.

آخر کتاب به آن پاسخ می­‌دهد و در برخی موارد اصلا به آن جواب نمی‌­دهد و به همین علت ذهن خواننده تامدت‌ها درگیر داستان می­‌شود.

تعلیق در ژانر تریلر بسیار کوتاه مدت است و خواننده مرتب در پی این است که در صفحه بعد چه اتفاقی رخ می­‌دهد. رکن دوم ژانر تریلر، جنگ‌های نامتقارن است. به این معنی که یک نفر در مقابل یک عده زیادی آدم قرار می‌گیرد که توانای مقابله با آن‌ها را ندارد.  به عنوان مثال در فصل اول سریال «شهرزاد» هم شاهد این مساله بودیم، قباد در مقابل خانواده خود،‌ شهرزاد و فرهاد هم به همین شکل و دلیل جذابیت فصل اول هم همین مساله بود اما در فصل‌های بعد این لشگرها برابر شدند و هر کدام از قهرمان‌ها حامیانی برای خود پیدا کردند. حتا در مساله عاشورا هم این موقعیت وجود دارد و عده قلیل یاران امام حسین در مقابل لشگری سترگ قرار گرفتند که این عظمت واقعه را چند برابر کرد.



از حدود 1940 تا 1970 شاهد داستان‌های نوآر بودیم که ضدقهرمان بر آن‌ها حاکم بود. یو نسبو در «خون بر برف» و «خورشید نیمه شب» ضد قهرمان دارد و  شخصیت «هری هوله» هم به نظر من در بطن خود ویژگی‌های یک قهرمان مثبت را ندارد و خاصیت ضدقهرمانی را به نحوی داراست.

یو نسبو به طور کلی وام‌دار چه نویسندگان جنایی‌نویسی قبل از خود است و همچنین وجه تمایز او با نویسندگان کلاسیک این ژانر در کجاست؟

کاوه میرعباسی:  وجه غالب در ادبیات پلیسی تا دوره‌ای متعلق به کشورهای انگلوساکسون آمریکا و انگلیس و فرانسه بود. اما در حال حاضر پرطنین‌ترین صدا در ادبیات جنایی متعلق به ادبیات کشورهای اسکاندیناوی است و سرنخ آن به ده رمانی که زن و شوهری سوئدی به نام پر والو و مای اسیووال نوشتند برمی‌گردد. این‌ها در اوایل دهه هفتاد این رمان‌ها را نوشتند. در ادبیات پلیسی اسکاندیناوی به جای کاراگاه خصوصی، پلیس وجود دارد و به ندرت به کاراگاه خصوصی برمی‌خوریم اما در این رمان‌ها یک کاوشگر اصلی به همراه یک گروه وجود دارد. در آثار یونسبو و هنینگ مانکل هم یک پلیس به همراه یک گروه به چشم می‌خورد و این رمان‌ها  یک نوع دیدگاه اجتماعی داشتند که کم‌کم تبدیل به سنتی در ادبیات پلیسی اسکاندیناوی شد. در این رمان‌ها به مسائل روز و فسادهای اجتماعی اقتصادی به وفور پرداخته می‌شد. برخی  یو نسبو را  جانشین هنینگ مانکل می‌دانند و به نوعی سلطان ادبیات پلیسی امروز کشورهای اسکاندیناو. شکوفایی این ادبیات در قرن بیست و یکم است و هر روز اسم تازه ای از آن‌ها می‌شنویم. البته نویسندگان زیادی از این خطه هستند و به عنوان مثال اگر یو نسبو را سلطان جنایت نروژ بدانیم،‌ ملکه جنایت ادبیات پلیسی نروژ هم خانمی به نام کارین فوسوم است.



زهرا نی‌چین: مساله اصلی رمان «پسر» بحث مواد مخدر است. یو نسبو با توصیفاتی که داشته،‌آدم‌هایی از طبقه پایین در رمان خود آورده که  در پی بهبود وضعیت خود نیستند و یو نسبو با این کار به نوعی از وضعیت موجود انتقاد می‌کند. در «خورشید نیمه شب»  بحث مذهب هم مطرح می‌شود. یو نسبو بحث مذهب را در این رمان  به صورت زیرمتنی می‌آورد.

کاوه میرعباسی: یو نسبو موضعی منفی نسبت به دموکرات مسیحی نروژ دارد. در رمان «پسر» منبع الهام مذهبی هم وجود دارد و این رمان با آیه‌ای از انجیل آغاز می‌شود. دو تا از آثار یو نسبو به متون کهن ارجاع دارد. یکی همین رمان «پسر» و دیگری رمان «مکبث» که اقتباس از تراژدی شکسپیر است و در دهه هفتاد در مکانی که تلفیقی از نروژ و اسکاتلند است؛ روایت می‌شود و در رمان «پسر» هم که پیرنگ داستان، مبنای انجیلی دارد.

زهرا نی‌چین: یو نسبو در «پسر» به جمعه نیک اشاره دارد و به برگزاری بزرگداشت به صلیب کشیدن عیسی در جلجتا. در این داستان ما با قربانی همذات‌پنداری نمی‌کنیم و همذات‌پنداری ما با سنی است که مساله را به صورت انتقام پیش می‌برد و کاراگاه ضدقهرمان می‌شود. درباره خاصیت نوآر در کارهای یو نسبو هم می‌توان آن را به کلاسیک‌های نوآر نسبت داد و بحث روانشناسی نا متقارن و همچنین فلاش‌بک‌ها.

بحث فلاش‌بک‌ها را همین جا نگه می‌داریم چون به بحث روانشناسی مربوط می‌شود و در بخش بعدی به آن خواهیم پرداخت. در اینجا می‌رسیم به تاثیرپذیری یو نسبو و سبک خاص این نویسنده در پرداخت داستان و شخصیت‌هایش.

مهرداد مراد: در ادبیات جنایی اسکاندیناوی اصطلاحی به نام نوردیک نوآر وجود دارد، به معنای ادبیات سیاه شمالی. پنج کشور سوئد، نروژ، ایسلند، دانمارک و فنلاند خطه اسکاندیناوی را تشکیل می‌دهند. خاستگاه ادبیات جنایی اسکاندیناوی کشور سوئد و همان زن و شوهری بودند که جناب میرعباسی فرمودند و بعدها نویسندگان جدیدتر مانند هنینگ مانکل و یو نسبو ظهور کردند. آن‌ چه که باعث دیده شدن ادبیات اسکاندیناوی شد «دختری با خالکوبی اژدها» نوشته استیگ لارسن بود.  با این اثر نگاه‌ها به سمت ادبیات اسکاندیناوی جلب شد و یو نسبو و مانکل توانستند خودی نشان دهند. یو نسبو در پاسخ به این سوال که وامدار چه نویسنده‌ای است پاسخ می‌دهد؛ پر والو و اسیووال این سنت را پایه‌گذاری کردند و نویسندگان اسکاندیناو جرات پیدا کردند تا به این حوزه وارد شوند. ادبیات جنایی اسکاندیناو سیستمی متفاوت با نوع کلاسیک ژانر جنایی دارد. در داستان‌های کلاسیک دو بخش وجود دارد. در بخش اول جنایتی اتفاق می‌افتد و سپس کاراگاه ظاهر می‌شود و به دنبال کشف معمای قتل می‌رود اما در داستان‌های یو نسبو و نوآر همزمان با حضور کاراگاه و پلیس جنایت اتفاق می‌افتد.




کاوه میرعباسی: بحث بر سر تاثیرپذیری یو نسبو زیاد بوده است. اما یو نسبو خود را وامدار مایکل کانلی و کارگاه آثار او به نام هری بوش می‌داند.  به گفته خود یو نسبو شباهت‌هایی بین هری هوله و هری بوش وجود دارد.

مهرداد مراد: داستان‌های اسکاندیناوی سه ویژگی دارند که باعث شهرت شان شده است.  اولین آن زبانی ساده و قابل فهم به دور از هر گونه فرم روایی پیچیده است و اینکه این داستان‌ها برعکس سبک هارد بویلد آمریکایی که کاملا عینیت­‌گرا هستند، رگه­‌های نسبتا زیادی از ذهن‌گرایی دارند. دومین مورد این داستان‌ها، شخصیت‌پردازی آن‌هاست. هری هوله کاراگاهی پرکشش است و اینگونه کاراکترها در دنیا هویت‌سازی می‌کنند. ویژگی دیگر فضاسازی این رمان‌هاست. در آثار یو نسبو فضا طوری شرح داده می‌شود که خواننده کاملا به آن کشور و شهر اشراف می‌یابد. همچنین این بحث توجیه اقتصادی هم دارد و باعث جلب توریست به مکان‌های یاد شده می‌شود. کاراگاه‌ها در این داستان‌ها کاملا رئال‌اند و از مدل شخصیت ماورایی فیلیپ مارلو، مایک هامر و یا حتی پوآرو فاصله دارند. خواننده با این کاراگاه‌ها به

مهرداد مراد: نویسنده باید پژوهش کند و تمام ژانرها و زیرژانرهای آن را بشناسد و تنها با خواندن چند کتاب پلیسی نمی‌توان پلیسی‌نویس شد.

آسانی  همذات‌پنداری می‌کند.

کاوه میرعباسی:  اگر بخواهیم با توجه به  مولفه‌های رمان‌ها یو نسبو آن را در  ژانر خاصی از ادبیات پلیسی طبقه بندی کنیم باید بگوییم که هر یازده رمان یو نسبو که قهرمان آن‌ها هری هوله هستند، همه شان در زیرژانر تریلر- معمایی قرار می‌گیرند. ما تریلر به عنوان رمان حادثه‌ای داریم و خیلی از تریلرها هستند که عنصر معما را ندارند. هر یازده رمان هری هوله عنصر معما را دارند، عناصری مانند مظنونین کاذب در رمان‌های هری هوله یافت می شوند. خواننده معمولا بارها در حدس اینکه قاتل چه کسی است،‌ رودست می‌خورد. این آثار خیلی هم پرتحرک‌اند. هیچکاک همیشه معتقد بود مردم به فیلمی علاقه‌مندند که روند آن شبیه رولر کاستر ـ ترن هوایی شهر بازی - باشد. این حالت نفس‌گیر و وقفه‌های هیجان انگیز در آثار یو نسبو هم وجود دارد.

یکی از ویژگی‌های دیگری که به طور مشخص در ادبیات جنایی اسکاندیناو به  چشم می‌خورد بحث خانواده است. کاراگاه‌هایی مانند والاندر و هری هوله دارای خانواده مشخص و روابط معمول هستند که در نوع کلاسیک وجود ندارد. همچنین  از شرلوک هولمز به بعد کاراگاهان یک دشمن قدر داشته‌اند نظیر پرفسور موریاتی در ماجراهای هولمز ؛ در داستان‌های جان لوکاره هم «کارلا» به عنوان حریف هم زور «جورج اسمایلی» حضور دارد. در رمان‌های نسبو هم به «پرنس » برمی‌خوریم که  دشمن مهیب هری هوله به شمار می‌آید و در پنج شش رمان هری هوله با چنین دشمنانی برمی‌خوریم که وجه شباهت آثاریو نسبو با رمان‌های کلاسیک است. نکته مهم آثار یو نسبو این است که در هشت رمان از یازده رمان یو نسبو محوریت داستان قتل زنجیره‌ای است.

زهرا نی‌چین: در رمان «پسر» هم قتل‌ها به صورت زنجیره‌ای اتفاق می‌افتد و در خلال این قتل‌ها با پیشینه خانوادگی سنی آشنا می‌شویم. در روال داستان می‌بینیم که سُنی، شخصیت اصلی داستان به لحاظ شخصیتی تغییر می‌یابد. در آثار یو نسبو اگر بخواهیم به وجه نوآر آن اشاره بکنیم باید این وجه هیجان‌نمایی شخصیت‌ها را هم بیاوریم و همچنین بحث تغییری که در شخصیت‌ها رخ می‌دهد. به نظرم بحث روانشناسی را یو نسبو به طور مستقیم در آثارش مطرح نمی‌کند و به صورت غیرمستقیم کاری می‌کند که خواننده با شخصیت اصلی همذات‌پنداری کند. وظیفه نویسنده در رمان‌های پلیسی این است که جهان محسوس را به جهان معقول تبدیل کند و  این چیزی است که در آثار یو نسبو اتفاق می‌افتد.

مهرداد مراد: من به فضای نوآر داستانی یو نسبو می‌پردازم. ادبیات سیاه از میان گذر جامعه سنتی به سوی مدرنیته سر برآورد و رشد کرد. رمان‌های سیاه انعکاسی بودند از توسعه جامعه شهری، هجوم مهاجرین، اختلاف طبقاتی شدید و از همه مهم­‌تر، باندهای جنایتکاری که در بحبوحه بحران اقتصادی، فعالیت‌های زیرزمینی و روزمینی داشتند و بر آتش تنش‌های اجتماعی دامن می‌زدند. نویسندگان در پی نشان دادن فساد اجتماعی و فساد اقتصادی بودند و یو نسبو هم در آثارش در پی نشان دادن همین چیزهاست. بر طبق آمارهایی که از کشورهای اسکاندیناوی داده می‌شود همیشه جزو زیباترین، ‌امن‌ترین و شادترین کشورها هستند اما زیرلایه‌های دیگری هم وجود دارد که در این داستان‌ها برملا می‌شود. یو نسبو در آثارش فسادهای اجتماعی را به طور گسترده‌تری نشان می‌دهد. در داستان‌های مربوط به قتل‌های زنجیره‌ای خود به خود داستان‌ها روانشناختی می‌شوند. خواننده باید هم به ذهن کاراگاه اشراف داشته باشد هم قاتل و شرح چگونه رسیدن این دو به هم در ادامه این داستان‌ها می‌آید.

در برخی از آثار یو نسبو به خصوص «پسر» بحث روانشناسی به طور پررنگی مطرح می‌شود. فلاش‌بک عنصر جدایی ناپذیر آثار یو نسبو است و به طور مشخص بیشتر این فلاش‌بک‌ها به دوره کودکی قهرمانان زده می‌شود که در رمان «پسر» این اتفاق به روشنی می افتد. در اینجا بحث روانشناسی فروید هم مطرح می‌شود. به طور کلی تا چه حد می‌توان فلاش‌بک‌های یو نسبو را به روانشناسی پیوند داد و سهم  علم روانشناسی در آثار یو نسبو چقدر است؟

کاوه میرعباسی: فلاش‌بک‌ها در رمان‌های یو نسبو دو کارکرد دارد: یو نسبو تاکید خاصی بر گذشته تاریخی و رویدادهای تاریخی مهم دارد. با رمان سوم «سینه سرخ» یو نسبو وارد فضای نروژ می‌شود. و در پی گفتن این است که اعمال گذشته و گذشته دست بردار آدم نیستند. در «سینه سرخ» وقایع داستان به جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. در آن زمان در نروژ عده‌ای بودند که با دولت آلمان همکاری کردند و به نیروهای اس‌اس پیوستند که برخی از فلاش‌بک‌های رمان به این زمان برمی گردد و همچنین برخی از فلاش‌بک‌ها به جنگ استالینگراد و بخشی مربوط به وین و بمباران هامبورگ مربوط می‌شوند. در هر کدام از آن‌ها هم سرنخی از حل معما وجود دارد. ساختارهای معمایی یو نسبو هم خیلی پیچیده‌اند هم استادانه طراحی شده‌اند. و او این اطلاعات را خارج از کلیشه‌ها و قواعد رایج داستان معمایی به کار می‌برد و این‌ها را با عناصر دیگری تلفیق می‌کند. وقتی صحبت از دیدگاه اجتماعی یو نسبو می‌کنیم می توانیم از «سوسک‌ها» مثال بیاوریم؛  در رمان «سوسک‌ها» قتلی در عشرتکده‌ای رخ می‌دهد و در این جا تعدادی از نهادهای مهم اجتماعی زیر سوال می‌رود و هری هوله در صورت برملاکردن راز قتل تهدید می‌شود. در اثر « نجات‌بخش» شروع داستان به گذشته برمی‌گردد. دختر چهارده‌ساله‌ای در کمپی متعلق به ارتش رستگاری مورد تجاوز قرار می‌گیرد و این مساله لاپوشانی می‌شود تا آبروی کلیسا محفوظ بماند. فسادهایی که در اینجا مطرح می‌شود اغلب ریشه در گذشته دارند و عملکرد دیگرش این است که بر گذشته تاریخی نروژ و اروپا نوری روشنی بخش می تاباند.

زهرا نی‌چین: ما می‌توانیم با توجه به این بحث‌ها یو نسبو را به عنوان طراح یک معما هم در نظر بگیریم. یو نسبو ماجراهایی را در «پسر» به صورت پراکنده نقل می‌کند و به نوعی به تاریخی از جنگ جهانی اشاره می‌کند. نامه‌های پایانی داستان وقایع را در ذهن سنی متحول می‌کند و فلاش‌بک‌هایی که از ذهن سیمون به دوران رفاقت با پدر سنی زده می شود به همان وجه گذشته نگری یو نسبو برمی‌گردد.

سُنی در این رمان یک آدم سایکوپت و ضداجتماعی نیست. سنی شخصیتی محبوب در این داستان است. اگر که بخواهیم بخش روان شناختی و ریشه شناختی فروید را در اینجا مطرح کنیم در اعمال  سنی هنگام ارتکاب قتل‌ها می‌توانیم رگه هایی از آن را ببینیم.

مهرداد مراد: کلا بحث روان‌شناسی بیشتر در داستان‌های جنایی هویدا می­‌شود تا پلیسی. در قتل‌های زنجیره‌ای همیشه ریشه‌های روان‌شناسی وجود دارد اما با قطعیت نمی‌توان داستان های یو نسبو را روان‌شناسی خواند.

کاوه میرعباسی: درباره شخصیت

زهرا نی‌چین: وظیفه نویسنده در رمان‌های پلیسی این است که جهان محسوس را به جهان معقول تبدیل کند و این چیزی است که در آثار یو نسبو اتفاق می‌افتد.

هری هوله می توان گفت،‌ متولد 1965، قدبلند و ورزیده، گرایش شدید به الکل،‌ انسان بسیار حساس و دارای روش‌های نامتعارف که او را شبیه  کاراگاهان نوآر امریکایی می‌کند. رابطه او با پدرش رابطه‌ای فرویدی است. همواره پرسوناژهای مختلفی در مقابل هری هوله قرار می‌گیرند. در رمان «شیر کوهی » شاهد این هستیم که  پدر هری هوله بیماری لاعلاجی دارد و قصد اتانازی داشته و هری هوله در ملاقاتش  با قاتلی که به نام  آدم‌برفی شناخته می‌شود  و در عین حال یادآور هانی‌بال لکتر است، سعی می‌کند از عذاب وجدانی که از مرگ پدر دارد، برهد و برای جبران این ندامت به درخواست آدم برفی که از عذاب وجدان رنج می‌برد،‌ او را می‌کشد. در حقیقت کاری که برای پدرش نکرده را برای آدم‌برفی انجام می‌دهد.

مسائل روان‌شناسی را در روابط عاطفی هری هوله هم می‌توان دید و این مساله به ویژگی دیگر ادبیات اسکاندیناوی که خانواده‌دار بودن است برمی گردد.

آخرین سوال این میزگرد درباره این است که چرا ادبیات پلیسی و جنایی در ایران پا نگرفته و چرا ما در ادبیات خود جنایی نویس معروفی نداریم که برای اقشار مختلف جامعه شناخته شده باشد؟

مهرداد مراد: جنایی‌نویسی بر خلاف تصور خیلی ها نیازمند مطالعه و تحقیق بسیاری است. نویسنده باید پژوهش کند و تمام ژانرها و زیرژانرهای آن را بشناسد و تنها با خواندن چند کتاب پلیسی نمی‌توان پلیسی‌نویس شد. چرا که در این صورت، این رمان‌ها به خلق کاراکترهای تکراری مانند پوآرو و ... می‌انجامد. یکی از کارهایی که جنایی‌نویس‌های اسکاندیناو مانند یو نسبو انجام داده‌اند این است که ژانرها را با هم تلفیق کرده اند. یو نسبو تاریخ را در هم تنیده و کاراگاهی رئال به نام هری هوله به وجود آورده که شبیه هیچ کاراگاه دیگری نیست و مورد مشابه ندارد.  یک نویسنده برای اینکه یک جنایی‌نویس موفق شود  باید تمام ژانرها را مطالعه کند،‌ در درجه دوم از هر ژانری چند کتاب بخواند و سازوکارهای پلیس ایران را بداند و بعد از تلفیق آن‌ها برای خود شخصیت بسازد. اینکه نویسندگان اسکاندیناو جهانی شده‌اند به حمایت‌های رسانه‌ای از آن‌ها هم برمی‌گردد. مساله زبان هم اینجا مطرح است و ما باید زبان خودمان را بین‌المللی کنیم تا بتوانیم آن را به دنیا عرضه کنیم. از زمان انقلاب به بعد، رمان ژانر توسط جامعه ادبی حاکم در آن زمان خفه شد. چندی پیش در یک کتابفروشی بودم که صاحبش کتاب «فیل در تاریکی» را به عنوان بهترین و اولین و آخرین رمان پلیسی ماقبل انقلاب معرفی کرد. وقتی به او گفتم که نویسندگان پلیسی دیگری هم بودند، خیلی راحت به آنها توهین کرد. مشکل این برخوردها در  اینجاست که آنها قواعد رمان ژانر را با معیارهای رمان مدرن و نخبه پسند امروزی می‌سنجند. من سال 1391 اولین رمان خودم را نوشتم و به نظرم نوشتن چنان رمانی در آن زمان جرات می‌خواست.

کاوه میرعباسی: من رمان خودم - «سین مثل سودابه » را سال 1386  به ناشر سپردم ولی  1393 چاپ شد.   درباره این سوال باید بگویم که علت موفقیت نویسندگان اسکاندیناو این است که به قواعد این ژانر کاملا آگاهند و مطالعات زیادی در آن داشته‌اند.
به عنوان مثال من خودم برای نوشتن تز دکترایم که موضوع آن سوسپانس با تکیه بر اقتباس‌های سینمایی از آثار پاتریسیا های‌اسمیت بود وقتی به استاد راهنمایم مراجعه کردم،‌ او به من یک کتاب‌نامه  داد از 300 عنوان کتاب  بنیادین ادبیات پلیسی. من در آنجا به طور سیستماتیک روند تحول ادبیات پلیسی را مطالعه کردم. در سال های اخیر هم  به برکت دانلود کتاب‌های روز و مطالعه آن‌ها و تحقیقات اینترنتی با ادبیات روز پلیسی جهان آشنا شدم.  حاصل آن مجموعه پلیسی است که در حال انتشار آن هستیم. هنری که این نویسندگان دارند این است که آن‌ها بومی‌سازی می‌کنند. یک  دیالکتیکی در ادبیات ژانر وجود دارد که  باید بر پایه آشنایی زدایی و آشنایی زایی انجام بگیرد تا ادبیات ژانر در آن کشور تولید شود. این دو کاری است که اسکاندیناوها به خوبی انجام می دهند و باعث شده که ادبیات جنایی اسکاندیناو رایحه خودش را داشته باشد و به عنوان یک صدای تازه مطرح شود.

اخیرا خانمی اهل عربستان صعودی رمانی به نام «طوق کبوتر» نوشته که به چند زبان هم ترجمه شده و وقایع آن در کشور عربستان می‌گذرد. این رمان‌ها هواخواه دارند اما نویسنده باید دغدغه ادبیات پلیسی و شناخت کامل از این ژانر داشته باشد و کار تقلیدی انجام ندهد و یک حرف تازه بزند.
یک مساله هم به خوانندگان ما برمی گردد که باید  آمادگی پذیرش نوآوری را داشته باشد و این چیزی است من در میان خوانندگان ایرانی کمتر می‌بینم.
 
مهرداد مراد: من رمان «الفبای مرگ» را دقیقا بر اساس استاندارد جهانی نوشتم.  در ادبیات اسکاندیناو فقط دو نفر مانند پر والو و اسیووال وجود داشتند که باعث شدند پنج کشور جنایی‌نویس شوند و البته در این راه، حمایت رسانه‌ها و ناشران هم وجود داشت اما چنین فضایی اینجا وجود ندارد و کمتر نویسنده‌ای به این حوزه وارد می‌شود.


زهرا نی‌چین

کاوه میرعباسی: : ادبیات پلیسی بسیار طیف گسترده‌ای دارد که باید در میان خوانندگان جا بیفتد تا کم‌کم از آن استقبال شود.

زهرا نی چین: مساله دیگری که اینجا مطرح می‌شود این است که در کشورهای دیگر  از شخصیت پلیس و کاراگاه به نوعی تقدس‌زدایی شده اما در اینجا به این شکل نیست و  در پرداخت این شخصیت‌ها نویسندگان ما با نوعی محدودیت روبه‌رو هستند.

مهرداد مراد: این ذهنیت از سریال‌های پلیسی صدا و سیما به وجود آمده است که با ترفندهای تاریخی قابل رفع و رجوع است. به طور مثال می‌توان از پلیسی استفاده کرد که در زمان شاه زندگی می‌کند.

کاوه میرعباسی: من تمام امیدم به نسل جدید است. ادبیات فانتزی که در غرب بازار خوبی دارد در ایران هم که ترجمه می‌شود بسیار خواننده دارد اما به عنوان مثال مجموعه ژانری که  نشر ققنوس درآورد،‌ موفقیتی نداشت.




کاوه میر عباسی: مثلا در رمان خانم ضحی کاظمی پیرنگ داستان برای نوجوانان است اما زبان داستان برای  نوجوان اندکی دشوار است . روی‌هم رفته  مرا یاد رمان‌هایی که در زمان کودکی خوانده بودم،‌ می‌انداخت و پرسوناژها به گونه‌ای بودند که توانایی جذب مخاطب بزرگسال را نداشتند.

مهرداد مراد: بله گلشیری در این حوزه خوب عمل کرده اما  مساله این است که مخاطبان به عنوان مثال نشر ققنوس ژانرخوان نیستند.

کاوه میرعباسی: بله اینکه هم رمان «دالان بهشت» منتشر کنی هم رمان ژانر واقعا جوردر نمی‌آید.

مهرداد مراد: در جهانی‌شدن نویسنده‌ای مانند یو نسبو حمایت بسیار موثر بوده و نروژی‌ها بسیار او را دوست دارند.

کاوه میرعباسی: : اقتباس‌های سینمایی هم که از آثار یو نسبو به خصوص «آدم برفی» شد در جهانی شدن این نویسنده بسیار موثر بود و اثارش به بیش از 50 زبان زنده دنیا ترجمه شده اند. 

کتاب‌های پرتکرار و تضمین بقا در صنعت نشر

 

تاریخ انتشار : سه شنبه ۳۰ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۰۰

 

 

با بررسی جدول پرتکرارهای نشر در سال‌های اخیر، می‌توان فرایند حضور ناشران عمومی و شناخته شده در بازار کتاب را به وضوح دید؛ ناشرانی که توانسته‌اند نبض بازار را زیر انگشت بگیرند و ضمن رسیدن به توجیه و صرفه اقتصادی، در جامعه ذائقه‌سازی کنند.

 

خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- هادی حسینی‌نژاد: مقایسه فهرست پرتکرارترین کتاب­های چاپ مجدد در سال‌های اخیر، می‌تواند نمای قابل توجهی از تغییرات و تحولات نشر کتاب و همینطور ذائقه مخاطبان به دست دهد. همچنین این فهرست‌ها می‌تواند دستمایه بررسی عملکرد ناشران؛ به تفکیک نشر خصوصی و نشر دولتی قرار گیرد. با این رویکرد، فهرست 30 کتاب پرتکرار در چهارماه نخست هشت سال اخیر در جداول مجزا، در این گزارش منتشر می‌شود که هر کدام با توضیحاتی همراه شده است.
 
1- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1390:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	جهاد اقتصادی	یوسف زهرا (س)	21	105,000
2	ادعیه و آداب حرمین شریفین در عمره مفرده با ترجمه فارسی	مشعر	18	90,000
3	مناسک مصور عمره مفرده	نشر مشعر	14	70,000
4	کاربردهای نماز	حضرت عباس (ع)	14	41,000
5	اجوبه الاستفتائات	پیام ‌عدالت	10	100,000
6	بابانظر: خاطرات شفاهی شهید محمدحسن نظرنژاد	شرکت انتشارات سوره مهر	9	22,500
7	زیارت عاشورا و دعای توسل به انضمام دعای عهد و دعا برای سلامتی امام زمان (عج)	بوکتاب--کامکار	7	35,000
8	موج فتنه: از جمل تا جنگ نرم	کانون اندیشه جوان	7	17,500
9	خاکهای نرم کوشک: خاطرات: خانواده و همرزمان شهید	ملک اعظم	7	21,000
10	شنام: خاطرات کیانوش گلزار راغب	شرکت انتشارات سوره مهر	6	15,000
11	ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح	نورالزهرا (س)	6	60,000
12	خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید	سعید عاکف	5	15,000
13	چند پیام از امام رضا (ع)	سبحان توس	5	25,000
14	مروری بر مجموعه‌ای از رفتارهای پسندیده اصول شهروندی در فرهنگ ایرانی	اشتیاق نور	5	25,000
15	کلیات مفاتیح الجنان با علامت وقف	علویون	5	8,000
16	مهتاب خین: انقلاب، کردستان و دفاع مقدس به روایت فرمانده حسین همدانی	فاتحان	5	15,000
17	مجموعه‌ی دروس عمومی (زبان انگلیسی - ادبیات فارسی - اندیشه و معارف اسلامی) ویژه کلیه‌ی رشته‌ها	مدرسان شریف	5	5,000
18	استاد عشق: نگاهی به زندگی و تلاش‌های پروفسور سیدمحمود حسابی پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات	5	19,000
19	دانسته‌ها و ندانسته‌های یک انقلاب	حدیث راه عشق	5	23,000
20	قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394 - 1390)	خرسندی	4	12,000
21	حفره‌ها: مجموعه شعر	نشر چشمه	4	4,800
22	زندگی به سبک روح‌الله: برشهایی از سیره‌ی خانوادگی امام روح‌ا... (ره)	الشمس	4	12,000
23	آیات و روایات دین و زندگی 2 و 3 و 4	قلم علم	4	8,000
24	بارداری آسان: اولین راهنمای جامع بارداری	ما دوتا	4	4,000
25	بحران بالا می‌گیرد: روایت ناآرامی‌های مناطق کردنشین کردستان - کرمانشاه - آذربایجان غربی	فاتحان	4	15,000
26	دینامیک ماشین	پوران پژوهش	4	6,000
27	نخل‌های مردابی	نسل نواندیش	4	8,000
28	دعای کمیل بن زیاد به انضمام زیارت امین‌الله: ترجمه‌ی خوانا و روان، علامت وقف و اعراب گذاری کامل	بوکتاب--کامکار	4	20,000
29	حدیث شریف کساء، زیارات آل یاسین و وارث، دعای فرج، آیه‌الکرسی و آیه‌ی "و ان یکاد"	بوکتاب--کامکار	4	20,000
30	دعای ندبه به انضمام دعا برای سلامتی امام زمان (عج)	بوکتاب--کامکار	4	20,000

 

 
چنانچه در جدول بالا مشخص است، کتاب‌های حوزه دین و یا سایر حوز‌ه‌های ارزشی مانند انقلاب و دفاع مقدس، عمده کتاب‌های پرتکرار در چهارماه نخست سال 1390 را تشکیل داد‌ه‌اند. همچنین حضور سه کتاب خاطره‌نوشت از ایام جنگ تحمیلی که عبارتند از «خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید»، «بابانظر: خاطرات شفاهی شهید محمدحسن نظرنژاد» و «شنام: خاطرات کیانوش گلزار راغب» قابل توجه است که اولی هفت بار با نشر ملک اعظم و پنج بار از سوی مولف بازنشر شده و دو کتاب بعدی از تولیدات سوره مهراست.

به‌جز این‌ها؛ کتاب «استاد عشق: نگاهی به زندگی و تلاش‌های پروفسور سیدمحمود حسابی پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران» از انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «مجموعه‌ی دروس عمومی (زبان انگلیسی - ادبیات فارسی - اندیشه و معارف اسلامی) ویژه کلیه‌ی رشته‌ها» از مدرسان شریف و کتاب‌های کاربردی «دینامیک ماشین»، «بارداری آسان: اولین راهنمای جامع بارداری»، «قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394 - 1390)» از انواع قابل توجه دیگرند.

اما شاید مهمترین نکته در وارسی جدول پرترکرارهای چهارماه نخست سال 1390، حضور مجموعه شعر «حفره» سروده پرمخاطب گروس عبدالملکیان با نشر چشمه باشد که در جایگاه بیست‌ویکم قرار دارد. به‌جز چشمه، نام هیچ یک از ناشران خصوصی شناخته شده در جدول بالا دیده نمی‌شود. مساله میزان حضور ناشران عمومی بخش خصوص در فهرست پرتکرار‌ها که روند تغییرات آن را در جدول‌های بعدی پیگیری خواهیم کرد، یکی از موضوعات اصلی این گزارش به شمار می‌آید.
 
2- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1391:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	نورالدین پسر ایران: خاطرات سیدنورالدین عافی	شرکت انتشارات سوره مهر	20	50,000
2	مناسک مصور عمره مفرده	نشر مشعر	16	80,000
3	فارسی عمومی: درسنامه‌ دانشگاهی	سخن	15	33,000
4	مناسک عمره مفرده ویژه بانوان: مطابق با فتاوای حضرت آیه‌الله العظمی امام خمینی (س) با حواشی مراجع معظم تقلید دامت‌برکاتهم	نشر مشعر	15	75,000
5	اطلس نبردهای ماندگار: عملیات نیروهای زمینی در هشت سال دفاع مقدس: شهریورماه 1359 - مردادماه 1367	سوره سبز	13	26,000
6	پیش‌نیازهای ازدواج باید پاس شود (احراز شرایط اولیه ازدواج)	حدیث راه عشق	9	27,000
7	علم و ایمان در گفتگو با دانشمندان	موسسه فرهنگی مدرسه برهان	7	20,100
8	قیدار	نشر افق	7	25,000
9	گواهینامه بین‌المللی کاربری کامپیوتر ICDL-XP سطح یک	صفار--اشراقی	7	17,600
10	مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری	دانشگاه علم و صنعت ایران	7	10,000
11	مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات	دانشگاه علم و صنعت ایران	7	7,000
12	دا: خاطرات سیده زهرا حسینی	سوره مهر	7	35,000
13	خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید	سعید عاکف	6	18,000
14	پایی که جاماند: یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی‌پور از زندان‌های مخفی عراق	شرکت انتشارات سوره مهر	6	15,000
15	ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح	نورالزهرا (س)	6	60,000
16	کتاب تحلیلی مدیریت رفتار سازمانی: ویژه دانشجویان رشته مدیریت کلیه گرایش‌ها	راه	5	5,000
17	پنجاه سال عبادت: وصیتنامه و دلنوشته‌های ادبی و عاشقانه پنجاه تن از شهدا	امینان	5	12,500
18	نقشه‌برداری	دانشگاه ‌علم‌ و صنعت‌ ایران، ‌مرکزانتشارات	5	5,000
19	پرسش‌های زمینی، پاسخ‌های آسمانی (1)	نور معرفت	5	15,000
20	استیو جابز	صانعی شهمیرزادی	5	5,000
21	کفر به آیات خدا و قتل پیامبران به غیر حق	طهارت	5	5,000
22	انگلیسی برای مسافری از ایران: خودآموز مکالمه انگلیسی	جاودانه--جنگل	5	25,000
23	با من به کربلا	دانش و ادب	4	12,000
24	پوتین‌های مریم: خاطرات مریم امجدی	سوره مهر	4	10,000
25	کتاب تحلیلی ریاضی عمومی (2): ویژه دانشجویان کامپیوتر، ریاضی، آمار، شیمی و ...	راه	4	4,000
26	کتاب تحلیلی روانشناسی عمومی (2): ویژه دانشجویان رشته روانشناسی و علوم تربیتی	راه	4	4,000
27	دقایقی با قرآن: بر اساس تفسیر نور	مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن	4	30,000
28	خدمت تخصص ماست: چگونه با اولویت بخشیدن به انسان‌ها به حداکثر سود دست یابیم	سپید	4	8,000
29	فرصت‌های طلایی نوروز	بهار دل‌ها	4	20,000
30	علمدار: زندگینامه و خاطراتی از سردار شهید سید مجتبی علمدار	امینان	4	10,000

 

 
پرتکرارترین‌های چهارماه نخست سال 91 شباهت‌های زیادی با سال 90 دارد و کتاب‌های دینی، ارزشی، دفاع‌مقدسی و کاربردی-آموزشی جایگاه بهتر و پررنگ‌تری در آن دارند. در این جدول تکرار کتاب‌هایی مانند «نورالدین پسر ایران: خاطرات سیدنورالدین عافی»، «دا: خاطرات سیده زهرا حسینی» و «پایی که جاماند: یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی‌پور از زندان‌های مخفی عراق» از انتشارات سوره مهر حائز توجه است. همچنین کتاب‌های کاربردی- آموزشی نظیر «گواهینامه بین‌المللی کاربری کامپیوتر ICDL-XP سطح یک»، «مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری»، «انگلیسی برای مسافری از ایران: خودآموز مکالمه انگلیسی»، «مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات» و «نقشه‌برداری» طرفداران زیادی در آن بازه زمانی داشته‌اند.

اما حضور دو ناشر خصوصی پرکار و شناخته شده در این جدول، توجه‌ها را بیشتر به خود جلب می‌کند: نشر افق با رمان «قیدار» اثر رضا امیرخانی؛ نویسنده پرطرفدار کشورمان و دیگری نشر سخن با کتاب «فارسی عمومی: درسنامه‌ دانشگاهی» که البته یک کتاب کاربردی-آموزشی است.
 
3- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1392:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	مفاتیح الحیاه	مرکز نشر اسرا	47	235,000
2	گلبرگ عفاف (پژوهشی قرآنی در حجاب)	ابوالحسنی	12	19,500
3	خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید	سعید عاکف	10	30,000
4	زبان انگلیسی عمومی: بر اساس کتاب محمود علیمحمدی و حسن خلیلی	راه	10	10,000
5	منتخب ادعیه به انضمام دعای سفر، زیارت عاشورا، دعای توسل، دعای فرج	مطیع	10	50,000
6	منتخب ادعیه شیعه: مجموعه ادعیه و زیارات به انضمام سوره مبارکه انعام	شهریاری	8	29,800
7	اعتکاف: بریدن از غیر خدا	موسسه فرهنگی هنری مصباح الخیر	8	72,000
8	اصول و فلسفه تعلیم و تربیت	موسسه‌ انتشارات‌ امیرکبیر	7	7,000
9	نیمه پنهان: راز قطعنامه: چرایی و چگونگی پایان جنگ تحمیلی	کیهان	7	23,100
10	من، منم؟! داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز	ذهن‌آویز	5	10,000
11	کتاب تحلیلی روش‌های آمار استنباطی در روانشناسی و علوم تربیتی	راه	5	5,000
12	کتاب تحلیلی حسابرسی (1): ویژه دانشجویان رشته حسابداری و مدیریت: نمای کلی فصل به صورت نمودار، شرح درس به زبان ساده، ...	راه	5	5,000
13	معجزه ذهن برای رسیدن به آرزوها	راه موفقیت پایدار	5	25,000
14	ارتباط با خدا	هشت کتاب	5	5,000
15	مسئله حجاب	صدرا	5	18,000
16	آموزش قوانین و مقررات جدید راهنمایی و رانندگی: ویژه متقاضیان گواهینامه پایه دوم و موتورسیکلت	عابدزاده	5	25,000
17	ارتباط با خدا (نیایش پرهیزگاران)	عروج اندیشه	5	25,000
18	ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح: برنامه اخلاقی، عبادی، پزشکی و تغذیه قبل از بارداری تا پایان شیردهی	نورالزهرا (س)	5	75,000
19	همخونه	پرسمان	4	8,000
20	قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1 همراه با کتاب پنجم (تعزیرات)	جاودانه--جنگل	4	16,000
21	کتاب تحلیلی مدیریت تولید (ویژه دانشجویان رشته مدیریت)	راه	4	4,000
22	راهنمای سریع اورژانس	نشر آفرنگ	4	5,500
23	کتاب تحلیلی ریاضیات پایه	راه	4	4,000
24	پرنیان	اشک یاس	4	37,000
25	حکایت زمستان	ملک اعظم	4	12,000
26	آموزه‌های حکیمانه	چلچراغ	4	10,000
27	فانوس: 365 جمله از مشاهیر	نوید پارسیان	4	10,000
28	فرهنگ آپارتمان‌نشینی آئین همجواری	آستان‌  قدس‌رضوی‌، شرکت‌به‌نشر	4	29,000
29	ریاضیات عمومی یک: ویژه دانشجویان مراکز فنی، علمی کاربردی و آزاد اسلامی	آهنگ قلم	4	15,000
30	آموزش روخوانی قرآن کریم "سطح دو"	شرکت چاپ و نشر بین‌الملل	4	20,000

 

 
«مفاتیح الحیاه»، «گلبرگ عفاف (پژوهشی قرآنی در حجاب)»، «ارتباط با خدا» و «مسئله حجاب» از جمله کتاب‌های دینی-ارزشی است که در سال 1392 جزو پرتکراترین‌ها بوده و از آموزشی-کاربردی‌های پرتکرار این دوره نیز می‌توان به «کتاب تحلیلی روش‌های آمار استنباطی در روانشناسی و علوم تربیتی» و «ریاضیات عمومی یک: ویژه دانشجویان مراکز فنی، علمی کاربردی و آزاد اسلامی» اشاره کرد.
اما حضور چند کتاب و نشر در این جدول جلوه‌گری می‌کند: اولی رمان «همخونه» نوشته مریم ریاحی از نشر پرسمان که با استقبال زیادی روبه‌رو شده و تا کنون چندده نوبت چاپ را پشت سر گذاشته است، دومی کتاب «من، منم؟! داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز» که داستان‌های عجیب خارجی را در بردارد و با ترجمه امیررضا آمریون از سوی نشر ذهن‌آویز منتشر شده و سومی «معجزه ذهن برای رسیدن به آرزوها» از نشر راز موفقیت پایدار که در حوزه روانشانسی عامه‌پسند است.

با توجه به جدول‌ پرتکرارها در چهارماه‌های نخست سه سال 90، 91 و 92 می‌توان دریافت که استراتژی‌های دیگری به‌جز رفتن به‌سراغ مولفان مشهور و پرطرفدار و یا موضوعاتی که مصارف مشخص و ثابتی در جامعه دارند، از سوی ناشران در دستور کار قرار گرفته تا جنبه‌های اقتصادی نشر، بیش‌از‌پیش مورد توجه قرار گیرد. از جمله این استراتژی‌ها می‌توان به رفتن سمت کتاب‌های روانشناسی برای مخاطب عام و همچنین سوژه‌ها و موضوعات فانتزی و شگفت‌آور اشاره کرد که در جدول آخر،‌ نمودهای روشنی دارند.
 
4- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1393:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	مفاتیح الحیاه	مرکز نشر اسرا	26	130,000
2	گنجینه‌ی سوالات آزمون‌های استخدامی (3650 سوال سازمان سنجش آموزش کشور) همراه با پاسخ‌های تشریحی	صاحبان اندیشه	20	20,000
3	بشقاب‌های سفره پشت‌بام‌مان: خانواده و ماهواره	جامعه الزهرا (س)	18	45,000
4	من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت	بروج	16	32,000
5	ایران! جوان بمان!	جامعه الزهرا (س)	10	26,000
6	قطره‌هایی که دریا شدند: سرگذشت داستانی مشاهیر یتیم	مهر امیرالمومنین (ع)	10	20,000
7	سلام بر ابراهیم: زندگینامه و خاطرات شهید ابراهیم هادی	شهید ابراهیم هادی	9	23,500
8	راهنمای معلم در ارزشیابی توصیفی ویژه معلمان دوره ابتدایی	موسسه فرهنگی مدرسه برهان	9	45,000
9	نسیم آگاهی‌بخش	آفرنگ	7	32,000
10	راهنمای مصور سفر زیارتی عراق	نشر معروف	7	35,000
11	من، منم؟!: داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز	ذهن‌آویز	6	12,000
12	لشکر خوبان: خاطرات مهدی‌قلی رضایی	سوره مهر	6	15,000
13	حفظ آسان اعداد	فریور	6	7,000
14	حفظ آسان واژگان انگلیسی	فریور	6	6,000
15	حفظ آسان کلمات	فریور	6	6,000
16	حفظ آسان مطالعات	فریور	6	6,000
17	504 واژه ضروری	فریور	6	6,000
18	هاشمی در سال 88: گزارش مواضع آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال 88	سلمان فارسی	6	7,500
19	راز کامیابی در زندگی زناشویی	ندای سینا	6	19,000
20	شیوه‌های تقویت هوش نوزاد 6 - 3 ماهه: روش استفاده از کتابهای این مجموعه	با فرزندان	6	13,000
21	شیوه‌های تقویت هوش نوزاد 6 - 3 ماهه: آموزش پیدا و پنهان	با فرزندان	6	13,000
22	شیوه‌های تقویت هوش نوزاد 6 - 3 ماهه: درک دسته‌ها و گروه‌ها	با فرزندان	6	13,000
23	حفظ آسان فرمول‌ها	فریور	5	5,000
24	من سیاسی‌نویس نیستم!	آرما	5	5,000
25	قانون مجازات اسلامی نموداری (مصوب 92/2/1)	چتر دانش	5	10,000
26	بانک سوالات مصاحبه‌ی حضوری: همراه با جدیدترین سوالات تستی شناخت مسائل روز و اطلاعات عمومی (سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، فرهنگی، آموزشی و ...)	صاحبان اندیشه	5	5,000
27	طب نجات بخش: ناگفته‌هایی از طب اسلامی	راه سبز	5	2,500
28	آیا برای مواجهه با حوادث آماده‌اید؟	موسسه آموزش عالی علمی - کاربردی هلال ایران	5	15,000
29	فارسی عمومی: درسنامه‌ دانشگاهی	سخن	5	11,000
30	درویش ستیهنده (از میراث عرفانی شیخ جام)	سخن	5	8,250

 

 
 «من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت»، «سلام بر ابراهیم: زندگینامه و خاطرات شهید ابراهیم هادی» و «لشکر خوبان: خاطرات مهدی‌قلی رضایی» از جمله کتاب‌هایی است که با موضوعات دفاع مقدسی در لیست پرفروش‌های چهارماه نخست سال 93 قرار گرفته. نکته قابل توجه و تازه دیگر این جدول، تعدد کتاب‌های نشر فریور است: «حفظ آسان اعداد»، «حفظ آسان واژگان انگلیسی»، «حفظ آسان کلمات»، «حفظ آسان مطالعات» و «حفظ آسان فرمول‌ها» که طبیعتا مخاطب عام دارند.
 
اما (به‌جز کتاب فارسی عمومی که پیش‌تر نیز در لیست پرتکرارها قرار گرفته بود) کتاب «درویش ستیهنده (از میراث عرفانی شیخ جام)» از نشر سخن با پنج نوبت چاپ، در جایگاه سی‌ام نشسته است. البته نباید فراموش کرد که نام مولف این کتاب یعنی محمدرضا شفیعی کدکنی، سهم زیادی در بالا رفتن تعداد چاپ ها و شمارگان آن داشته است. 
 
5- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1394:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	آن بیست و سه نفر	شرکت انتشارات سوره مهر	20	50,000
2	نه یک انتخاب که تنها انتخاب	شاکر	13	15,000
3	من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت	بروج	10	20,000
4	مفاتیح الحیاه	مرکز نشر اسرا	10	50,000
5	ولایت فقیه: مجموعه بیانات مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی (مدظله‌العالی) پیرامون حاکمیت اسلامی و ولایت فقیه	خرسندی	8	9,000
6	لعن‌های نامقدس: تبیین قوانین و محدودیت‌های تبری	آرما	7	7,000
7	راهنمای مصور سفر زیارتی عراق	نشر معروف	7	35,000
8	راهنمای ورود به اول دبستان: 222 نکته‌ی کاربردی برای آشنایی با ویژگی‌های آموزش در پایه‌ی اول ابتدایی (ویژه پدران و مادران)	امرود	6	10,000
9	قرآن، میزان شناخت قرآن	مرکز نشر اسرا	6	30,000
10	پذیرفتن: مجموعه شعر	چشمه	5	5,100
11	چه کسی مرا عاشق کرد؟ گزیده شعرهای رسول یونان	امرود	5	4,500
12	مواظب باش! مورچه‌ها می‌آیند	امرود	5	4,500
13	مجموعه پرسش و پاسخ تاسیسات و تهویه مطبوع	خانه روشنا	5	5,500
14	راهنمای کاربردی طراحی و اجرای سیستم‌های بخار	خانه روشنا	5	5,500
15	راهنمای کاربردی بویلرهای چدنی و فولادی	خانه روشنا	5	5,500
16	راهنمای کاربردی فن‌های آکسیال و سانتریفیوژ	خانه روشنا	5	5,500
17	کلیات مفاتیح الجنات	اسلام ناب	5	5,000
18	راهنمای کامل معرفی استانداردهای ASHRAE	خانه روشنا	5	5,500
19	راهنمای کاربردی تجهیزات خورشیدی	خانه روشنا	5	5,500
20	راهنمای کاربردی رطوبت و رطوبت‌زنی	خانه روشنا	5	5,500
21	10 پروژه برتر معماری جهان (معماری، سازه و تاسیسات)	خانه روشنا	5	5,500
22	راهنمای کاربردی لوله و اتصالات	خانه روشنا	5	5,500
23	راهنمای کاربردی پمپ‌های سانتریفیوژ خطی و زمینی	خانه روشنا	5	5,500
24	راهنمای کاربردی شیرآلات تاسیساتی	خانه روشنا	5	5,500
25	درسنامه احکام بازار: احکام شرعی کسب و کار و تجارت	زینی	5	25,000
26	قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان (مصوب اسفند ماه 1374) و آئین‌نامه‌های آن، شامل: آئین‌نامه اجرایی مصوب 1375، آئین‌نامه ماده 4 مصوب 1374، ...	نشر توسعه ایران	5	23,000
27	قانون تجارت: با آخرین اصلاحیه‌ها و الحاقات همراه با مواد 21 الی 93 قانون تجارت مصوب 1311/12/13، قانون و آئین‌نامه پولشویی، قانون تجارت الکترونیکی، ...	نشر دیدار	4	20,000
28	زیارت هفت حدیث امام رضا (ع)	طبیب--تیمورزاده	4	20,000
29	بحثی کوتاه پیرامون خطبه فدک: برگرفته از درسهای آیت‌الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی	موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی	4	20,000
30	امیران ایران "امان‌های ایران"	محض یار مهربان	4	20,000

 

 
آنچه در فهرست پرتکرارترین‌های چهارماه نخست سال 94 بیش از همه به چشم می‌آید، قرارگیری نام چند کتاب شعر است. اولی کتاب «پذیرفتن» از گروس عبدالملکیان و نشر چشمه، بعد گزیده شعر «چه کسی مرا عاشق کرد؟» و «مواظب باش! مورچه‌ها می‌آیند» که هر دو از آثار دیگر شاعر پرمخاطب، رسول یونان است. به هر تقدیر شواهد و قرائن نشان از آن دارد که مجموعه‌های شعر نیز ظرفیت لازم برای پرتکرار شدن را دارند؛ البته بستگی دارد شاعرشان چه کسی باشد.
 
دیگر نکته قابل توجه جدول چهارماه نخست سال 94، حضور چندین کتاب کاربردی از سوی نشر خانه روشنا است؛ ناشری که البته در فهرست سال‌های بعد، دیگر اسمی از آن نیست: کتاب‌هایی همچون: «مجموعه پرسش و پاسخ تاسیسات و تهویه مطبوع»، «راهنمای کاربردی طراحی و اجرای سیستم‌های بخار»، «راهنمای کاربردی بویلرهای چدنی و فولادی»، «راهنمای کاربردی فن‌های آکسیال و سانتریفیوژ» و... 
 
6- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1395:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	رویای نیمه شب	کتابستان معرفت	23	46,000
2	هنر شفاف اندیشیدن	نشر چشمه	12	27,500
3	شکوه امر خدا: به ضمیمه یادداشتی برای معتکفین	بیان معنوی	11	35,000
4	دختر شینا: خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی‌هژیر	شرکت انتشارات سوره مهر	10	25,000
5	انتظار عامیانه، انتظار عالمانه، انتظار عارفانه	بیان معنوی	10	37,500
6	شهر خدا: رمضان و رازهای روزه‌داری	بیان معنوی	8	30,000
7	من دیگر ما: فرزند ما از ما جدا نیست، او خود ما است اما در اندازه‌ای کوچکتر	آیین فطرت	7	16,000
8	پس از تو	آموت	6	8,800
9	شیوه‌های دعوت به نماز	ستاد اقامه ‌نماز	6	37,000
10	پاییز فصل آخر سال است	چشمه	5	8,000
11	من، پیش از تو	آموت	5	11,000
12	رهایی از تکبر پنهان	بیان معنوی	5	12,500
13	چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم	نشر مرکز	5	5,000
14	پستچی	قطره	4	5,000
15	رمضان، انس با قرآن	خادم‌الرضا (ع)	4	10,000
16	قانون‌یار آیین دادرسی کیفری (مصوب 92/12/4)	چتر دانش	4	8,000
17	مجموعه پرسش‌های چهارگزینه‌ای حقوق مدنی	چتر دانش	4	8,000
18	مجموعه پرسش‌های چهارگزینه‌ای حقوق مدنی	چتر دانش	4	8,000
19	کمک حافظه حقوق جزای اختصاصی: جرائم علیه تمامیت جسمانی و معنوی اشخاص مطابق با سرفصل‌های آموزشی دانشگاه ...	دوراندیشان	4	4,000
20	کمک حافظه حقوق جزای عمومی: مطابق با سرفصل‌های آموزشی دانشگاه ویژه داوطلبان آزمون وکالت، قضا و کارشناسی ارشد	دوراندیشان	4	4,000
21	کمک حافظه حقوق جزای اختصاصی: جرایم علیه اموال و مالکیت و جرایم علیه امنیت و نظم عمومی ...	دوراندیشان	4	4,000
22	پروژه شادی	آموت	4	4,400
23	قانون‌گذاران: 110 ویژگی و وظیفه‌ی نمایندگان مجلس از دیدگاه رهبر فرزانه‌ی انقلاب اسلامی	حدیث راه عشق	4	22,000
24	قدرت عادت	هورمزد	4	4,000
25	قانون‌یار مجازات اسلامی (مصوب 92/2/1)	چتر دانش	4	8,000
26	رهبری و تحول	گرایش تازه	4	4,000
27	منتخب ادعیه شیعه: مجموعه ادعیه و زیارات به انضمام سوره مبارکه انعام	شهریاری	4	20,000
28	بازخورد پایانی: راهنمای معلم در تکمیل گزارش پیشرفت تحصیلی - تربیتی (کارنامه) دوره ابتدایی	زنده اندیشان--کوروش چاپ	4	11,000
29	من دیگر ما: فرزند ما از ما جدا نیست، او خود ما است اما در اندازه‌ای کوچکتر	آیین فطرت	4	9,400
30	من دیگر ما: فرزند ما از ما جدا نیست، او خود ما است اما در اندازه‌ای کوچکتر	آیین فطرت	4	9,100

 

 
 
سال 95 اما سال ویژه‌ای برای آثار داستانی؛ خصوصا ترجمه‌ای‌ها است. در چهارماه نخست این سال کتاب‌های «رویای نیمه شب» نوشته مظفر سالاری از کتابستان معرفت، «پاییز فصل آخر سال است» نوشته نسیم مرعشی از نشر چشمه و رمان «پستچی» نوشته چیستا یثربی از نشر قطره، آثار تالیفی و داستانی‌ پرتکرار این سال بوده‌اند. «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» اثر مشهور زویا پیرزاد نیز در این بازه زمانی پنج نوبت دیگر منتشر شده است.
 
از داستانی‌های ترجمه‌ای نیز باید به «پس از تو» و «من، پیش از تو» از آثار جوجو مویز اشاره کرد؛ نویسنده‌ای که اولین بار در سال 94 به مخاطب ایرانی معرفی شد. و البته «پروژه شادی» نوشته گریچن رابین که همگی از سوی نشر آموت منتشر می‌شوند.
           
 
 
7- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1396:
 
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	واجب فراموش شده: راهبردهای مقام معظم رهبری در زمینه امر به معروف و نهی از منکر	خیزش نو	18	45,000
2	دختری که رهایش کردی	میلکان	13	14,000
3	گلستان یازدهم (خاطرات زهرا پناهی‌روا، همسر سردار شهید علی چیت‌سازیان)	شرکت انتشارات سوره مهر	8	20,000
4	تشریح کامل سؤالات آزمون‌های نظام مهندسی تأسیسات برقی	نوآور	8	2,400
5	دختر شینا: خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی‌هژیر	شرکت انتشارات سوره مهر	8	20,000
6	وقتی مهتاب گم شد: خاطرات علی خوش‌لفظ	شرکت انتشارات سوره مهر	8	20,000
7	رمضان، انس با قرآن	خادم‌الرضا (ع)	8	9,000
8	جزء از کل	نشر چشمه	7	15,500
9	طب اسلامی در بیان آیت‌الله تبریزیان احیاگر طب اسلامی: درمان 470 بیماری به ضمیمه کاربرد و طریقه مصرف داروهای طب اسلامی	ارمغان‌ طوبی	7	9,000
10	5 نقطه قوت برتر خود را بشناسید (استعدادیاب کلیفتون): مجموعه 34 نقطه قوت فردی، اجتماعی و سازمانی با تقسیم‌بندی کاربردی و جامع گالوپ	پارسیا	7	3,000
11	هفت ‌گام تا زندگی مطمئن در کنار زلزله	کسماء	7	7,000
12	مردی به نام اوه	نشر چشمه	6	6,000
13	ریگ روان	نشر چشمه	6	9,500
14	پس از تو	آموت	6	15,400
15	میوه‌ی خارجی	آموت	6	11,000
16	من، پیش از تو	آموت	6	15,400
17	حدیث شریف کساء: زیارت آل‌یاسین و وارث، دعای فرج، آیه الکرسی و آیه‌ی "و ان یکاد" ترجمه خوانا و روان، علامت وقف و اعراب‌گذاری کامل	ندای کوثر	6	30,000
18	ملاصالح: سرگذشت شگفت‌انگیز مترجم اسیران ایرانی در عراق	شهید کاظمی	6	12,000
19	ملت عشق	ققنوس	6	25,300
20	راهنمای فرهنگ جبهه	فرهنگ‌گستر، کتاب سیب	6	6,000
21	شرح و درس آزمون‌های نظام مهندسی: تاسیسات برقی (شرح و درس - صلاحیت طراحی)	نوآور	5	2,500
22	اسکارلت دهه‌ی شصت	نشر چشمه	5	5,000
23	پول، پول، پول، پول، پول	رویای سبز	5	5,000
24	کفش‌باز: خاطرات بنیان‌گذار نایکی	میلکان	5	5,000
25	آنفولانزای خوکی "H1N1" را خوب بشناسیم تا درست مقابله کنیم	کسماء	5	5,000
26	جملات هشت ریشتری!	ذهن‌آویز	4	4,400
27	تشریح کامل سوالات طبقه‌بندی شده آزمون‌های نظام مهندسی عمران - محاسبات: به همراه آزمون شهریور 1395 سوالات طبقه‌بندی شده به همراه کلیدواژه	نوآور	4	1,100
28	ضد	سوره مهر	4	10,000
29	هنر شفاف اندیشیدن	نشر چشمه	4	10,000
30	یک بعلاوه یک	آموت	4	6,600

 

 
 
 
در چهارماه نخست سال 96 هم به تبع بازه مشابه در سال 95، آثار داستانی رونق خوبی داشته‌اند؛ با این تفاوت که در این دوره، آثار ترجمه‌ای گوی سبقت را از داستان ایرانی ربوده‌اند. در جدول بالا «دختری که رهایش کردی» اثر جوجومویز با نشر ملیکان، «جزء از کل» و «ریگ روان» اثر استیو تولتز، «مردی به نام اوه» اثر فردریک بکمن،‌ همه از نشر چشمه، «پس از تو»، «میوه‌ی خارجی»، «من، پیش از تو» و «یک بعلاوه یک» اثر جوجو مویز از نشر آموت و «ملت عشق» اثر الیف شافاک از نشر ققنوس، پرتکرارترین آثار داستانی خارجی در چهارماه نخست سال 96 بوده‌اند.
 
اگر مجموعه شعرهای سجاد افشاریان با نام «اسکارلت دهه‌ی شصت» و «هنر شفاف اندیشیدن» نوشته رولف دوبلی با ترجمه عادل فردوسی پور از نشر چشمه را هم در نظر بگیریم، باید بگوییم این مرکز نشر معتبر و خصوصی در این بازه زمانی توانسته است رکورد قابل توجهی را به نام خود ثبت کند.
 
از طرف دیگر حضور کتاب «ضد» که سروده‌های فاضل نظری را در بردارد و سوره مهر ناشر آن است نیز در این فهرست، گواه دیگری بر ظرفیت بالای شعر شاعران جوان در عرصه نشر است. 
 
8- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1397:
  

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	روش‌ها و جزئیات اجرایی ساختمان (روش‌ها و مسائل اجرایی)	نوآور	15	5,200
2	ملت عشق	ققنوس	11	48,400
3	اصول باورهای شیعه	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	10	10,000
4	خاطرات سفیر ...: و من سفیر شدم!	شرکت انتشارات سوره مهر	9	22,500
5	هنر شفاف اندیشیدن	نشر چشمه	9	23,500
6	هنر خوب زندگی کردن	نشر چشمه	8	20,000
7	ملت عشق	پارسینه-سلسله مهر	8	12,500
8	منزل به منزل با کاروان عاشورا	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	8	15,000
9	سرباز کوچک امام (ره): خاطرات آزاده پرآوازه‌ (اسیر 13 ساله جنگ تحمیلی) مهدی طحانیان	پیام آزادگان	8	20,000
10	بادبادک باز	مروارید	8	15,400
11	دختری که رهایش کردی	ملیکان	7	7,700
12	جزء از کل	نشر چشمه	7	17,500
13	انگلیسی جامع - پایه دهم و یازدهم کنکور جدید	خیلی سبز	7	12,500
14	منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (نظام بینشی، منشی و کنشی)	سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی	6	8,000
15	من، پیش از تو	آموت	6	13,200
16	مناظره دکتر و شیخ	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	6	12,000
17	فکر کنم دیشب باران مرا شسته امروز "تو" ام: مجموعه شعر	مروارید	6	6,600
18	چشم‌هایش	موسسه انتشارات نگاه	6	2,100
19	بازی و اسباب‌بازی	سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی	5	6,000
20	هرس	چشمه	5	5,000
21	اسب رقصان	آموت	5	5,500
22	حرمسرای قذافی	نشر ثالث	5	5,500
23	خدیجه (س): مادری که یک امت بود	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	5	10.000
24	پرواز 69	نزدیک‌تر	5	5,500
25	بعد از ابر	ایجاز	5	5,000
26	راهکارهای عملی درمان وسواس "به انضمام احکام و استفتائات"	موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء (س)	5	11,000
27	سلام بر زندگی: مدیریت آگاهانه زمان	میرقدیر ساداتی	5	4,750
28	شناخت فرهنگ و اقوام ایران زمین	سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی	4	4,000
29	خوشحالی یعنی ...	ذهن‌آویز	4	2,200
30	دختر شینا: خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی‌هژیر	شرکت انتشارات سوره مهر	4	10,000

 

 
در چهارماه نخست سال جاری (سال 1397) می‌توان شاهد تداوم برداشت ناشران از میوه‌هایی که بذر آن‌ها را در سال‌های قبل‌تر کاشته‌اند، بود. از آثار جوجو مویز در نشر آموت گرفته تا آثار رولف دوبلی (که «هنر خوب زندگی کردن» از این نویسنده نیز به پرتکرارها اضافه شده) در نشر چشمه. «بادبادک‌باز» اثر مشهور خالد حسینی با نشر مروارید نیز جزو پرتکرارترین‌ها بوده است.
 
از آثار داستانی تالیفی هم می‌توان به «چشم‌هایش» نوشته زنده‌یاد بزرگ علوی از نشر نگاه، «هرس» نوشته نسیم مرعشی که پیشتر با «پاییز فصل آخر سال است» در فهرست پرتکرارها حضور داشت و «بعد از ابر» نوشته بابک زمانی از نشر ایجاز در این فهرست اشاره کرد. «فکر کنم دیشب باران مرا شسته امروز "تو" ام» سروده کامران رسول‌زاده از نشر مروارید و «پرواز 69» اثر شایان مصلحی از نشر نزدیک‌تر هم نمایندگان شعر در فهرست پرتکرارها بوده‌اند.
 
نشر ذهن‌آویز که پیش‌تر با کتاب‌های ««من، منم؟! داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز» و «جملات هشت‌ریشتری» حضور در فهرست پرتکرارها را تجربه کرده بود هم در چهارماه نخست امسال، با کتاب «خوشحالی یعنی...» بار دیگر در این فهرست خودنمایی کرد. این کتاب نیز همچون «جملات هشت‌ریشتری» حاوی جملات قصار است.
 
نتیجه اینکه...
 چنانچه گفته‌شد؛ بررسی و مقایسه جداول پرتکرارترین‌های نشر در سال‌ها و بازه‌های زمانی مشابه، نتایجی را به همراه دارد که با استفاده آن‌ها می‌توان تحلیل روشن‌تری از فضای نشر کشور و توانمندی این صنعت داشت. نخستین دریافت ما از این بررسی، این است که شاهد پررنگ شدن عملکرد ناشران خصوصی و باسابقه در فهرست پرتکرار‌های سال‌های اخیر بوده‌ایم و این یعنی ناشران سرشناس کشورمان توانسته‌اند در این مدت، نبض بازار را زیر انگشت بگیرند و با تولید کتاب‌هایی که مطالبه اجتماعی بالایی دارند، به اقتصاد خود سروسامان دهند. چراکه در کار نشر، تنها کتاب‌هایی می‌توانند صرفه اقتصادی خوبی برای ناشر داشته باشند که در شمارگان بالا و نوبت‌های چاپی متعدد منتشر شوند؛ کتاب‌هایی که به نوعی اقتصاد مراکز نشر را برای چند سال و یا حتی چند دهه تضمین می‌کنند.
 
با در نظر گرفتن تنوع کتاب‌های پرتکرار، این اصل به اثبات می‌رسد که ناشران عمومی توانسته‌اند در طول سال‌های اخیر علاوه‌بر اغنای ذائقه مخاطبان، برای اهالی کتاب ذائقه‌سازی کنند؛ چراکه در این فهرست با نام‌ها و عناوینی برخورد می‌کنیم که پیش‌تر جایگاهی در نشر کشور نداشتند و به تبع این وضعیت، مخاطبان نیز آن‌ها را نمی‌شناختند. اما اینکه ناشران کتاب‌ها و نویسندگانی را برای اولین‌بار در ایران معرفی کرده‌اند و دست برقضا نام آن‌ها را در فهرست پرتکرار‌ها می‌بینیم، اولا نشان دهند درک درست ناشر از ذائقه مخاطب است و ثانیا موید ذائقه‌سازی در مخاطبان؛ زیرا قطعا آثار تازه، صددرصد مطابق با ذائقه مخاطبان نیستند و این مخاطبان هستند که ذائقه خود را با آثار جدید ارتقا می‌دهند.
 
کارکرد دیگری که جداول پرتکرار‌های نشر می‌تواند داشته باشد،‌ این است که از روی آن‌ها می‌توان نمودار نامرئی و خط سیر ذائقه جامعه را دید. بنابراین ناشران می‌توانند با بینش حرفه‌ای، خود را با این نمودار و خط سیر هم‌سو کنند. البته همانطور که اشاره شد، ناشران علاوه بر قرار گرفتن در جریان توسعه نشر، باید خود جریان‌ُساز باشند و بر ذائقه فکری مخاطبان تاثیر بگذارند.
 
و در پایان نکته دیگری که نباید در بررسی جداول پرتکرار‌ها از آن غافل شد، شمارگان کتاب‌ها است. توجه به این مساله که مثلا 10 نوبت چاپی به چاپ 10هزار نسخه از یک کتاب منجر شده یا 2هزار نسخه، و اینکه منطق انتخاب شمارگان در هر نوبت چاپی چیست، مسائلی هستند که می‌توان آن‌ها را سوژه گزارش‌ها و تحلیل‌های دیگری قرار داد.

20 پرفروش بخش ترجمه در تابستانه97 اعلام شد

تاریخ انتشار : یکشنبه ۱۸ شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۳۵

 فهرست کتاب‌های پرفروش عمومی بخش‌ ترجمه معرفی شد.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) طرح «تابستانه کتاب ۹۷» با شعار (دانش گستری با حمایت از تالیف ایرانی) با مشارکت ۷۱۵ کتابفروشی از۳۱  استان کشور از ۳۰ مردادماه  تا ۵ شهریور در تهران و تا ۸ شهریور در سایر شهرها برگزار شد. در این طرح  ۲۵۸ هزار و ۷۸۲ نسخه کتاب در سراسر کشور به فروش رسید. 

 

 

ردیف	عنوان کتاب	نویسنده	مترجم	ناشر
1	ملت عشق	الیف شافاک	ارسلان فصیحی	ققنوس
2	انسان خردمند: تاریخ مختصر بشر	یووال نوح هراری	نیک گرگین	فرهنگ نشر نو
3	جزء از کل	استیو تولتز	پیمان خاکسار	چشمه
4	انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده	یووال نوح هراری	زهرا عالی	نشر نو
5	من، پیش از تو	جوجومویز	مریم مفتاحی	آموت
6	مردی به نام اوه	فردریک بکمن	فرناز تیمور ازف	نون
7	دختری که رهایش کردی	جو‌جو‌مویز	کتایون اسماعیلی	میلکان
8	هنر شفاف اندیشیدن	رولف دوبلی	عادل فردوسی پور، علی شهروز ستوده، بهزاد توکلی نیشابوری	چشمه
9	هنر خوب زندگی کردن	رولف دوبلی	عادل فردوسی‌پور، بهزاد توکلی، علی شهروز	چشمه
10	وقتی نیچه گریست: رمانی درباره  وسواس	اروین د. یالوم	سپیده حبیب	قطره
11	چهار اثر از فلورانس اسکاول شین	فلورانس اسکاول شین	گیتی خوشدل	پیکان
12	دنیای سوفی: داستانی درباره تاریخ فلسفه	یوستین گردر	حسن کامشاد	نیلوفر
13	پس از تو	جو‌جو‌مویز	مریم مفتاحی	آموت
14	یشعوری: راهنمای عملی شناخت و درمان خطرناک‌ترین بیماری تاریخ بشریت	خاویر کرمنت	محمود فرجامی	تیسا
15	شفای زندگی	لوییز هی	گیتی خوشدل	پیکان
16	سه‌شنبه‌ها با موری: مرد پیر، مرد جوان و بزرگ‌ترین درس زندگی»	میچ آلبوم	ماندانا قهرمانلو	قطره
17	جستارهایی در باب عشق	الن دوباتن	گلی امامی	نیلوفر،
18	جنگجوی عشق	گلنن دویل ملتن	سمانه پرهیزکاری	میلکان
19	از حال بد به حال خوب: شناخت‌درمانی	دیوید برنز	مهدی قراچه‌داغی	آسیم
20	کیمیاگر	پائولو کوئلیو	آرش حجازی	کاروان