نامزدهای نهایی جایزه ادبی «الوند» معرفی شدند

دبیرخانه جایزه کتاب سال شعر «الوند» نامزدهای نهایی نخستین دوره این جایزه را اعلام کرد؛ از میان این آثار، یک اثر برنده تندیس ویژه جایزه (که توسط قباد شیوا طراحی شده است) خواهد شد.

به گزارش ایسنا، اطلاعیه دبیرخانه این جایزه ادبی افزوده است: طبق اعلام دکتر ابراهیم خدایار، رئیس انجمن علمی نقد ادبی ایران، برنده تندیس ویژه  این انجمن پس از داوری‌های مستقل توسط داوران مورد نظر انجمن، در آیین پایانی جایزه اعلام خواهد شد.

فهرست نامزدهای نخستین دوره جایزه ادبی الوند که طبق اعلام، فعلا فقط در زمینه شعر برگزار می‌شود، به ترتیب حروف الفبا (نام شاعر) به شرح زیر است:

۱ – «گفت‌وگو با تاریکی» فرزاد آبادی
۲ – «نامه‌هایی از کازابلانکا» شهریار بزرگمهر
۳ - «آدم‌ها با مرگ شاعر می‌شوند» معصومه درفشیان
۴ – «برسد به استخوان‌هایت» روزبه سوهانی
۵ - «نیلوفر نام دیگر زخم است؟» نیلوفر شریفی
۶ – «کافه کاتارسیس» آیدا گلنسایی
۷ - «روح اندوهگین یک شاعر» سیدرضا محمدی
۸ - «رؤیاها برگشته‌اند؟!» آرش نصرت‌اللهی

کتابدار را به چشم نگهبان نگاه می‌کنند/خیلی‌ها تفاوت کتابخانه و کتاب‌فروشی را نمی‌دانند

 

تاریخ انتشار : شنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۲۳

 

 

هنوز به کتابدار اعتماد ندارند. بعضی‌ها توقع دارند کار مدیریت را که تخصصی است خودشان انجام دهند یا گمان می‌کنند امور کتابخانه را غیر از کتابدار هم می‌تواند انجام دهد.

 

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) از قم مهدی درویشی متولد ماهشهر است، ۳۵ سال دارد و فارغ‌التحصیل رشته کارشناسی‌ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی است. او می‌گوید عنوان رشته‌شان تغییر کرده و این روزها به نام علم اطلاعات و دانش‌شناسی شناخته می‌شود. نزدیک به ۱۴ سال است به شغل کتابداری مشغول است و رشته و شغلش را به دلیل علاقه به مطالعه انتخاب کرده است.

محسن آخوندی اما متولد تهران است. متولد آذر سال ۱۳۶۲. با چند ماه بالا و پایین هم سن و سال همکارش است. او نیز می‌گوید از دوران کودکی به کتاب و مطالعه علاقه داشته و حتی کتاب‌هایی را که در کتابخانه منزل پدری‌اش بوده، با علاقه بر اساس موضوع می‌چیده است. باور دارد دست تقدیر او را به سمت کتابخانه آورده و بالاخره تبدیل شده به یک کتابدار تجربی. محسن به همین اکتفا نکرده و بعد از چند سال کار تجربی تحصیلات دانشگاهی‌اش را هم در همین زمینه ادامه داده و در مقطع کارشناسی‌ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی فارغ‌التحصیل شده و حالا ۱۳سال از اولین روز کاری‌اش در یک کتابخانه می‌گذرد.

به بهانه هفته کتاب و ۲۴ آبان - روز کتاب و کتابخوانی و کتابدار- به کتابخانه مدرسه اسلامی هنر رفتم. با محسن و مهدی گپی زدم و از تلخ و شیرین‌های کتابداری شنیدم.
 
قبل از این که وارد بحث شویم واقعا خودتان کتاب می‌خوانید؟

محسن: می‌خوانم ولی متاسفانه به صورت مستمر نیست. سعی می‌کنم حداقل روزانه چند صفحه مطالعه داشته باشم. برخی دوستان فکر می‌کنند کسی که در کتابخانه کار می‌کند خیلی وقت برای مطالعه دارد اما اگر کلیه امورات کتابخانه بر عهده یکی دو نفر باشد قطعا به راحتی نمی‌توانند به مطالعه بپردازند. از کتاب‌های داستان که واقعا یک‌روزه مطالعه‌اش کردم «شماس شامی» نوشته مجید قیصری بود. کتاب خیلی جذابی است و پیشنهاد من به دوستان است. کتاب‌های جلال آل‌احمد را هم دوست دارم و خوانده‌ام. کتاب «بی‌مترسک» علی غبیشاوی هم از داستان‌هایی بود که خوانده‌ام. در حال حاضر هم کتاب «هر صبح می‌میریم» از سید احمد بطحایی، «تن‌ها» نوشته مهدی شریفی را هم در دست مطالعه دارم. کتاب شعر هم می‌خوانم.

چه گروه سنی بیشتر به کتابخانه شما مراجعه می‌کنند؟ و بیشترین بخشی که مورد استفاده قرار می‌گیرد کدام حوزه است؟

مهدی: این جا یک کتابخانه تخصصی است. مراجعه‌کنندگان ما دانشجویان و پژوهشگران در رشته‌های فلسفه هنر و حکمت هنر و موضوعاتی از این قبیل‌اند. در حال حاضر بیشترین مراجعه به بخش هنر و فلسفه است. مراجعه‌کننده‌ها جوان‌اند، البته افراد میان‌سال هم تا حدودی به این کتابخانه مراجعه می‌کنند.

محسن: این را اضافه کنم که در مدرسه هنر دوره‌های آموزش آزاد هم داریم  پس در زمینه سینما و ادبیات و داستان‌نویسی هم مراجعان زیادی به اینجا می‌آیند.

از کمبودها و مشکلات حرفه‌تان بگویید؟ به نظر کارتان ساده و راحت می‌رسد.

مهدی: از سختی‌ها در وهله اول این که هنوز به کتابدار اعتماد ندارند. بعضی‌ها توقع دارند کار مدیریت را که تخصصی است خودشان انجام  دهند یا گمان می‌کنند امور کتابخانه را غیر از کتابدار هم می‌تواند انجام دهد،  این خیلی بد است. 

متاسفانه نگاه به کتابدار یک نگاه نگهبان‌گونه است. جایگاه کتابدار در ایران هنوز جای خود را به درستی در بین مردم مشخص نیست و هنوز خیلی از افراد تفاوت کتابخانه و کتاب‌فروشی را نمی‌دانند.

محسن: حرف‌های مهدی را قبول دارم. منتها مهدی از زاویه مخاطب به موضوع نگاه کرد و  من از زاویه مدیریتی به آن می‌پردازم. هر حرفه‌ای مشکلات و کمبودهای مخصوص به خودش را دارد که معمولا به مدیران بالادستی و همچنین بودجه برمی‌گردد و با توجه به شرایط اقتصادی که بر فضای جامعه ما حاکم است خیلی از مشکلات فعلا قابل رفع نیست.

جدای از مباحث اقتصادی به عنوان یک کتابدار چه پیشنهادی برای توسعه فرهنگ کتابخوانی دارید؟

محسن: ایجاد فرهنگ کتابخوانی در جامعه ما نیاز به کار ریشه‌ای دارد. از پایه باید روی این موضوع کار شود. امروزه گوشی‌های هوشمند تلفن همراه و همچنین فضای مجازی به شدت جامعه را مشغول کرده است. نیاز داریم همراه با رشد تکنولوژی فرهنگ کتابخوانی نیز گسترش پیدا کند. متاسفانه شاهدیم علاقه به مطالعه و مخصوصا مطالعه کتب چاپی به شدت کم شده است.

یکی از کارهایی که به نظرم در بالا بردن سطح مطالعه بسیار تاثیرگذار است -به خصوص در مورد کتاب‌های چاپی- رفتار عملی والدین در خانه است. لازم است پدر و مادر در استفاده از وسایل ارتباطی مثل موبایل تجدیدنظر کنند و کنار فرزندانشان کتاب دست بگیرند و مطالعه کنند. این روش تاثیر فراوانی روی کودکان می‌گذارد. ناگفته پیداست که  فرزندان از پدر و مادر خود الگو می‌گیرند.

مهدی: در خصوص توسعه فرهنگ مطالعه مطلب زیاد است، ولی مختصرا عرض می‌کنم که ما از هر زاویه‌ای به این موضوع نگاه کنیم تقریبا با مباحث اقتصادی مواجه می‌شویم. در حال حاضر نگاه مردم به کتاب و کتابخوانی و کتابخانه یک نگاه عبث و بیهوده است. یک جور وقت تلف کردن. به جای این کار به فکر نان و پول و ماشین و غیره‌اند. البته از یک نگاه شاید بشود به آن‌ها حق داد اما آشنا کردن مردم به مطالعه و فواید آن می‌تواند اندکی این فرهنگ را تقویت کند. یکی از کارهایی که می‌تواند کمک به توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی کند هدیه دادن کتاب به دیگران است یا لااقل کتاب‌های که برای خودمان خریداری کرده‌ایم را در اختیار دیگران بگذاریم.

به نظرتان چه عواملی باعث روگردانی و عدم مراجعه مخاطب به کتابخانه‌ها می‌شود؟

محسن: با توجه به گرانی کاغذ و تحریم‌های اخیر، این وضعیت باعث شده آمار نشر کتاب پایین بیاید. از طرفی قیمت کتاب‌ها هم بالاست و معمولا کتابخانه‌ها با مشکل تامین منابع مالی برای خرید کتاب‌ها و نشریات روز مواجه‌اند. وقتی که کتابخانه‌ای کتاب‌ها و نشریاتش به‌روز نباشد کم‌کم آمار مراجعه کننده‌های ثابتش نیز کم خواهد شد.

اینجا چه امکاناتی برای سهولت مراجعین تدارک دیده‌اید؟

مهدی: اینجا یک کتابخانه تخصصی است که معمولا دانشجویان و پژوهشگران از آن استفاده می‌کنند.  با این حال ما به افرادی که برای یک روز و یا حتی مطالعه یک کتاب می‌خواهند از فضای کتابخانه استفاده کنند اجازه می‌دهیم از محیط کتابخانه و کتاب‌ها استفاده کنند و نیازی به عضویت ندارند. الا این که بخواهند مدت طولانی‌تری مثلا چند ماه مراجعه کنند و یا کتاب را امانت بگیرند، این طور موارد باید بر اساس آیین‌نامه داخلی عضو کتابخانه شوند.

چه راهکارهایی برای جذب مخاطب به نظرتان می‌رسد؟

محسن: فضای کتابخانه‌ها باید جذاب باشد. متاسفانه اکثر کتابخانه‌های ما، مخصوصا کتابخانه‌های عمومی اینگونه نیستند. ساختمان کتابخانه‌ها فرسوده است و جذابیتی ندارند. محیط‌ کتابخانه‌ها سرزندگی و شادابی را ندارند. علاوه بر به وجود آوردن فضای فیزیکی مناسب و طراحی جذاب برنامه‌های جنبی کتابخانه‌ها از قبیل برگزاری شب شعر، داستان‌خوانی،کارگاه‌های مهارت‌های زندگی و حتی مسابقات آشپزی با محوریت کتابخانه می‌تواند به جذب مخاطب کمک کند.

در این مسیر مسئولین چه نقشی می‌توانند داشته باشند و  انتظارتان از آن‌ها چیست؟

مهدی: مسولین در مرحله اول خودشان باید اهل کتاب و کتاب‌خوانی و کتابخانه باشند. قطعا با ایجاد این فضا حس خوب و علاقه و انگیزه به جامعه و مردم تزریق می‌شود.

برنامه‌ریزی‌های خوب برای استفاده از کتاب و اضافه کردن این کالای فرهنگی به سبد خانواده حتما موثر است. کتاب باید مانند نان و از دوران کودکی در اختیار مخاطب قرار بگیرد تا تبدیل به ملکه ذهن و عادت رفتاری کودکان شود. برگزاری نمایشگاه کتاب در شهرهای کوچک و بزرگ نیز می‌تواند تقویت کننده باشد.

محسن: از مسئولین کتابخانه‌ها و یا موسساتی که دارای کتابخانه‌اند انتظار می‌رود محیط‌های کتابخانه و منابع موجود را تا جایی که امکان دارد جذاب و به روز نگه دارند. این امر باعث می‌شود مراجعه‌کننده با صرف کمترین هزینه به آن چه که می‌خواهد دسترسی پیدا کنند. برای کتابدارها که کارکنان این کتابخانه‌ها هستند نیز شرایطی را به وجود آورند که آن‌ها بتوانند خدمات مطلوبی به مراجعه‌کننده‌ها ارائه دهند.

نکته مهمی که بنظرم می‌رسد و از جمله مشکلات جامعه امروز ماست این است که برای امورات مختلف از افراد متخصص استفاده نمی‌شود. کتابخانه‌ها معمولا از این قضیه آسیب دیده‌اند. با توجه به این که کتابدار حلقه واسط مراجعه‌کننده و کتاب است، وقتی که کتابدار از لحاظ روحی دارای آرامش باشد به طبع می‌تواند خدمات بهتری ارائه دهد. این نکته می‌تواند در بالا بردن سطح مطالعه جامعه هم تاثیر بسزایی داشته باشد. این آرامش روحی هم با ایجاد امنیت شغلی و حمایت‌های مادی و معنوی از سوی مدیران بالادستی محقق می‌شود.

وضعیت کتابخانه‌های کشور و میزان استقبال مردم  از این مراکز را چگونه ارزیابی می کنید؟

محسن: این را باید از متولیان امر پرسید. کتابخانه ما چون تخصصی است مراجعه به آن معمول است، که توقع می‌رود بیشتر هم باشد. اما در کتابخانه‌های عمومی طبق شنیده‌ها مراجعه بسیار کم است و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که در خلال بحث به برخی از آن‌ها اشاره شد.

به نظر شما یک کتابدار حرفه‌ای باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

محسن: یک کتابدار حرفه‌ای بنظر بنده کسی است که بتواند افرادی که به او مراجعه می‌کنند را درست راهنمایی کند و مراجعین را به کتاب‌هایی که مورد نیازشان است برساند. از نظر رفتاری هم با مراجعه‌کننده به نحوی برخورد کند که مراجعه‌کننده ترغیب شود مجددا به کتابخانه بازگردد. گاهی اوقات کتابدارها جوری برخورد می‌کنند که افراد اگر کلاهشان هم بیفتد حاضر نیستند دوباره وارد کتابخانه شوند.

مهدی: یک کتابدار خوب باید دارای ویژگی‌های متعددی باشد از جمله این که در رشته خود متخصص باشد. خوش‌رو بودن، نظم داشتن، تسلط کامل به امور محوله، تسلط به نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، آشنایی با اینترنت و پایگاه‌های اطلاعاتی و از همه مهم‌تر اهل مطالعه بودن.

کزازی: «تاریخ اندیشه ایرانی» ساختاری نوپدید و بی‌پیشینه دارد

از فرهنگ مادرسالار عهد عیلامی تا اندیشه ایرانی در عهد خسرو انوشیروان

 

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۳ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۲۰:۳۵

 

 

میرجلال‌الدین کزازی کتاب را کم‌مانند و در زمینه ساختار درونی نوپدید و بی‌پیشینه دانست و گفت: «این کتاب کاری خرد و خام نیست. دستاورد سال‌ها پژوهش است و کاری است که تنها باوری پولادین به ایران و فرهنگ گرانسنگ ایرانی می‌توانسته است آن را به انجام رساند.» ژاله آموزگار نیز در قالب چند نکته برخی ایرادهای کتاب را متذکر شد.

 

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست معرفی و بررسی کتاب «تاریخ اندیشه ایرانی؛ اندیشه، فرهنگ و آیین ایرانیان در عهد باستان» چهارشنبه 23 آبان با حضور دکتر میرجلال‌الدین کزازی، دکتر ژاله آموزگار و آزرمیدخت فرهیخته‌والا نویسنده کتاب در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست، نویسنده کتاب آزرمیدخت فرهیخته‌والا گفت: «ما هر چه در حوزه فرهنگ باستانی ایرانی کرده‌ایم در حوزه تاریخ بوده و توجه چندانی به مباحث اندیشه‌ای در این حوزه نشده است. شاید به نظر برسد مشکل اصلی ما در ریشه‌یابی مباحث اندیشه، فرهنگ و رسوم و تمدن ایرانی کمبود منابع است. من در این کتاب به منابع گوناگونی از زبان‌های مختلف از ایرانی تا سریانی و ارمنی نظر انداخته‌ام و از مباحث باستان‌شناسی نیز استفاده کرده‌ام. شاخص‌ترین منبع من در این کتاب که به طور ویژه از آن بهره برده‌ام شاهنامه فردوسی بوده است.»

وی در ادامه با اشاره به اینکه منابع اوستایی کتاب حتی تا سده دوم و سوم پس از اسلام را هم شامل شده است گفت: «ما پنج گروه منابع اوستایی داریم که مهترین منابع دسته پنجم روایت‌های شفاهی‌ای هستند که در دینکرد در سده‌های دوم و سوم پس از اسلام تعلق دارد. همچنین منابع فراوانی از فرهنگ ما به زبان‌های دیگر گستره تمدن ایران وجود دارد، از ارمنی تا آرامی که نیاز به بازشناسی دارند و شناخت این منابع به شناخت فرهنگ ایران باستان کمک می‌کند. در این کتاب تلاش کرده‌ام این گستره منابع را انعکاس دهم.»

فرهیخته‌والا افزود: «من سه بخش اصلی را در این کار مورد بررسی قرار داده‌ام. اندیشه اجتماعی ایرانی از دوران عیلامی تا ساسانی، اندیشه فرهنگی ایرانی و اندیشه سیاسی. کتاب در پنج کرده (فصل) و حدود سی و پنج پرگرد (بخش) ارائه شده است. این کتاب از فرهنگ مادرسالار عهد عیلامی تا اندیشه ایرانی در عهد خسرو انوشیروان را مورد بررسی قرار می‌دهد. هدف این کتاب اندیشه‌شناسی بوده است و در پی ارائه تاریخ دینی نبوده است.» 

وی ادامه داد: «آداب و رسوم، گاهشمار، باورها و فولکلور مواردی بوده‌اند که در کتاب به آن بسیار توجه شده است. اخلاق در دوره باستان نیز از مواردی بوده  که مورد توجه کتاب بوده است. از دیگر موارد مدنظر کتاب خرده‌فرهنگ‌های داخل فلات ایران بوده است. تمدن رنگین‌کمانی امروز ما بازمانده دوران پیشین ماست و ما در بخش خرده‌فرهنگ‌ها مسیحیان، کلیمیان و بودائیان ایرانی را مورد توجه قرار داده‌ایم.»

به گفته نویسنده: «این کتاب کامل‌ترین گفتارها در شناخت جنبش فکری مانی و جنبش مزدکیان را نیز ارائه داده است. اجتماعی‌ترین و واقع‌گراترین نگاه به مزدکیان را فردوسی در شاهنامه انجام داده است. در این کتاب تلاش کرده‌ام با تکیه بر منابع ایرانی و با تداوم ایده فردوسی به جنبش مزدک بپردازم و رویکرد کمونیستی به این جنبش را به چالش بکشم. در انتهای کتاب نیز واژه‌نامه‌ای موضوعی از حیات فکری انسان عهد باستان را از نیمه جلد سوم ارائه می دهد.»


^{میر جلال‌الدین کزازی}

در ادامه نشست دکتر میرجلال‌الدین کزازی کتاب را کم‌مانند و در زمینه ساختار درونی نوپدید و بی‌پیشینه دانست و گفت: «از دید پیکره و ساختار برونی، می‌توانیم تاریخ اندیشه ایرانی را با یکی از شاهکارهای پژوهشی هانری کربن بسنجیم. کربن در آغاز تنها می‌خواست به اندیشه فرزانگان ایرانی پس از اسلام بپردازد اما در گیراگیر پژوهش پی برد اگر به خاستگاه‌ها نپردازد کاری از پیش نخواهد برد و به ایران باستان بازگشت و در نخستین پوشینه کتاب خود به سرگذشت آئینی اندیشه ایرانی در ایران کهن پرداخت. کتاب چهارجلدی کربن «در جهان اسلام ایرانی» نام دارد و کتاب تاریخ اندیشه ایرانی که رویکرد اندیشه‌ای به ایران باستان دارد با این کتاب کربن هم‌راستا است.»

این استاد زبان و ادبیات فارسی در ادامه گفت: «این‌که یک بانوی فرهیخته و والای ایرانی این اثر را نوشته است خود شایان ارزش‌گذاری است. این کتاب کاری خرد و خام نیست. دستاورد سال‌ها پژوهش است و کاری است که تنها باوری پولادین به ایران و فرهنگ گرانسنگ ایرانی می‌توانسته است آن را به انجام رساند. این کتاب پژوهشی نیست که به پاس مزد و نام و نان سامان گرفته باشد و همین کتاب را ارزشمند می‌سازد از منظر انگیزه پدیدآوردن کتاب می‌توانم این کتاب را با شاهنامه فردوسی بسنجم. انگیزه پدیدآوردن شاهنامه نیز نمی‌توانسته است دریافت مزد بوده باشد که اگر این‌گونه بود راه‌های ساده‌تری برای گرفتن مزد از محمود غزنوی بود. نوشتن چنان کتابی و چنین کتابی تنها می‌تواند برآمده از شیفتگی و باور به فرهنگ این سرزمین باشد.»

کزازی گفت: «هنگامی که این کتاب را تورق کردم به اندیشه افتادم آنچه که نیاکان ما به آن می‌اندیشیده‌اند هر چند شاید باورناپذیر و خردآشوب باشد بی‌پایه نیست. پیشینیان ما بر این باور بوده‌اند که نام هر کس پیوندی سرشتین و هستی‌شناختی با او دارد و از همین روست که برترین آسیب‌جای نامور نام اوست و یکی از رسوم پهلوانی این است که پهلوان به آسانی نام خود را به هماورد نمی‌گوید. حتی رستم دستان هم نام خود را به هماورد نمی‌گفته است. هنگامی که پهلوان کوشانی که به نبرد رستم آمده است نام او را می‌پرسد رستم می‌گوید: مرا مام من نام مرگ تو کرد، زمانه مرا پتک ترگ تو کرد. اعراب نیز باور دارند که نام‌ها از آسمان فرو می‌افتند. اما چرا به این اندیشه گرائیدم؟ به پاس نام نویسنده که فرهیخته والاست.»

در پایان کزازی نوشتن این کتاب را رخدادی بنیادین در فرهنگ و اندیشه ایران دانست و گفت: «ارزش کتاب در نکته‌های نو و بی‌پیشینه آن نیست، ارزش کتاب در فراگیری آن است. شما اگر بخواهید آنچه را در این کتاب فراهم آمده است در جای دیگری بجوئید باید ده‌ها کتاب را ببینید. نمایه فراگیر کتاب در انتهای آن بسیار سودمند است و اگر شما بخواهید بدانید فلان اندیشه که چندان چیزی از آن نمی‌دانید از کجا آمده است می‌توانید از این کتاب بهره ببرید. از این رو می‌شود کتاب را آبشخورین (مرجع) دانست.»


^{آزرمیدخت فرهیخته‌والا}

پس از کزازی، آزرمیدخت فرهیخته والا توضیحات درباره کتابش را اینگونه ادامه داد: «من در کتاب «تاریخ اندیشه ایرانی» در طول 23 سالی که برایش عمر گذاشته‌ام به مبانی شهری‌گری انسان ایرانی هم پرداخته‌ام و به ویژه در حوزه جشن‌های ایرانی تمرکز فراوانی داشته‌ام. نگاه اندیشه‌ورزانه و دقتی که پدران ما در نوشتن تاریخ فرهنگی خود بر هر سفال نوشته و هر بنایی داشته‌اند نشان می‌دهد که ما هویتی تاریخ‌مدار داشته‌ایم. من از دکتر زرین‌کوب آموخته‌ام که ارزش کار تاریخی در پژوهش عرضی است و باید ابعاد مختلف موضوع را دریافت. درباره میترا گاه می‌شد که مطلبی در کشورهای شرق اروپا یافته می‌شد و من آن را نگاه می‌کردم و پژوهش را بر مبنای آن به روز می‌کردم.»

وی افزود: «در این اثر من نودونه درصد منابع در حوزه فرهنگ و تاریخ ایرانی را واکاوی کرده‌ام. نزدیک به چندین هزار منبع درجه اول و درجه دوم را گردآورده‌ام و می‌توانم بگویم این کتاب می‌تواند منبعی باشد که بتوان آن را به جهانیان به عنوان منبعی درباره تاریخ اندیشه و فرهنگ ایران در عهد باستان ارائه کرد. شاید در عصر اسلام برای نوشتن تاریخ اندیشه احتیاج به چندین پژوهشگر داشته باشیم اما این کتاب همه آن چیزی است که از تاریخ اندیشه ایران عهد باستان باقی مانده است و می‌توان گفت حرف زیادی در این حوزه باقی نمانده است. این کتاب به پادشاهان تمرکز ندارد و بنا دارد تاریخ زندگی در عهد باستان باشد.»


ژاله آموزگار

در ادامه دکتر ژاله آموزگار گفت مولف بخشی از جوانی خود را به پای این کار گذاشته است و منابع بسیاری را برای نوشتن این اثر دیده است. او سپس در قالب چند نکته برخی ایرادهای کتاب را متذکر شد. به گفته آموزگار نویسنده کتاب ایزدبانو آناهیتا را از منظر نام تداوم ایزدبانوی بین‌النهرینی نانا دانسته است که این موضوع صحت ندارد.

آموزگار افزود: «نام کامل آناهیتا، اردویسور آناهیتا است. آناهیتا صفت است و نام اصلی این ایزدبانو اردویسور است و به همین خاطر نمی‌توان نام این ایزدبانو را با نانا که خدای بین‌النهرینی است یکی دانست. از اساس وقتی ما تمام مسئله زندگیمان مرتبط با آب است چرا باید تصور کنیم ایزدبانوی آب را از بین‌النهرین وارد کرده‌ایم؟»

دومین نکته‌ای که آموزگار متذکر شد این بود: «در کتاب ورهرام را با ورونه یکی انگاشته شده که این هم درست نیست. ما از آنجا که ایزد جنگ نداشته‌ایم صفت خدای جنگ هندوان ایندره را که ورسپرنه بوده است گرفته‌ایم و از آن نام ایزد جنگ که ورهرام یا بهرام است را ساخته‌ایم و این نام ربطی به ورونه که خدای هندی دیگری است ندارد.»

آخرین نکته آموزگار این بود: «ثابت شده است که خاستگاه زرتشت شرق و شمال شرق ایران و خراسان بزرگ بوده است و این نگرش که خاستگاه او آذربایجان بوده است و نویسنده در کتاب نقل کرده است رد شده است.»

در ادامه فرهیخته والا در پاسخ به نکات آموزگار گفت: «ویژگی این اثر ارائه همه نظرات است و نظراتی مانند وارداتی بودن ایزد آناهیتا برگرفته از نگاه استاد دکتر بهار است.»

پس از پایان سخنان دکتر آموزگار مراسم رونمایی کتاب «تاریخ اندیشه ایرانی؛ اندیشه، فرهنگ و آیین ایرانیان در عهد باستان» برگزار شد. فرهیخته‌والا به پاس قدردانی پرتره‌‌هایی را از کزازی و آموزگار به همراه ظروف میناکاری به آن‌ها پیشکش کرد.

کتاب‌های پرتکرار و تضمین بقا در صنعت نشر

 

تاریخ انتشار : سه شنبه ۳۰ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۰۰

 

 

با بررسی جدول پرتکرارهای نشر در سال‌های اخیر، می‌توان فرایند حضور ناشران عمومی و شناخته شده در بازار کتاب را به وضوح دید؛ ناشرانی که توانسته‌اند نبض بازار را زیر انگشت بگیرند و ضمن رسیدن به توجیه و صرفه اقتصادی، در جامعه ذائقه‌سازی کنند.

 

خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- هادی حسینی‌نژاد: مقایسه فهرست پرتکرارترین کتاب­های چاپ مجدد در سال‌های اخیر، می‌تواند نمای قابل توجهی از تغییرات و تحولات نشر کتاب و همینطور ذائقه مخاطبان به دست دهد. همچنین این فهرست‌ها می‌تواند دستمایه بررسی عملکرد ناشران؛ به تفکیک نشر خصوصی و نشر دولتی قرار گیرد. با این رویکرد، فهرست 30 کتاب پرتکرار در چهارماه نخست هشت سال اخیر در جداول مجزا، در این گزارش منتشر می‌شود که هر کدام با توضیحاتی همراه شده است.
 
1- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1390:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	جهاد اقتصادی	یوسف زهرا (س)	21	105,000
2	ادعیه و آداب حرمین شریفین در عمره مفرده با ترجمه فارسی	مشعر	18	90,000
3	مناسک مصور عمره مفرده	نشر مشعر	14	70,000
4	کاربردهای نماز	حضرت عباس (ع)	14	41,000
5	اجوبه الاستفتائات	پیام ‌عدالت	10	100,000
6	بابانظر: خاطرات شفاهی شهید محمدحسن نظرنژاد	شرکت انتشارات سوره مهر	9	22,500
7	زیارت عاشورا و دعای توسل به انضمام دعای عهد و دعا برای سلامتی امام زمان (عج)	بوکتاب--کامکار	7	35,000
8	موج فتنه: از جمل تا جنگ نرم	کانون اندیشه جوان	7	17,500
9	خاکهای نرم کوشک: خاطرات: خانواده و همرزمان شهید	ملک اعظم	7	21,000
10	شنام: خاطرات کیانوش گلزار راغب	شرکت انتشارات سوره مهر	6	15,000
11	ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح	نورالزهرا (س)	6	60,000
12	خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید	سعید عاکف	5	15,000
13	چند پیام از امام رضا (ع)	سبحان توس	5	25,000
14	مروری بر مجموعه‌ای از رفتارهای پسندیده اصول شهروندی در فرهنگ ایرانی	اشتیاق نور	5	25,000
15	کلیات مفاتیح الجنان با علامت وقف	علویون	5	8,000
16	مهتاب خین: انقلاب، کردستان و دفاع مقدس به روایت فرمانده حسین همدانی	فاتحان	5	15,000
17	مجموعه‌ی دروس عمومی (زبان انگلیسی - ادبیات فارسی - اندیشه و معارف اسلامی) ویژه کلیه‌ی رشته‌ها	مدرسان شریف	5	5,000
18	استاد عشق: نگاهی به زندگی و تلاش‌های پروفسور سیدمحمود حسابی پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات	5	19,000
19	دانسته‌ها و ندانسته‌های یک انقلاب	حدیث راه عشق	5	23,000
20	قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394 - 1390)	خرسندی	4	12,000
21	حفره‌ها: مجموعه شعر	نشر چشمه	4	4,800
22	زندگی به سبک روح‌الله: برشهایی از سیره‌ی خانوادگی امام روح‌ا... (ره)	الشمس	4	12,000
23	آیات و روایات دین و زندگی 2 و 3 و 4	قلم علم	4	8,000
24	بارداری آسان: اولین راهنمای جامع بارداری	ما دوتا	4	4,000
25	بحران بالا می‌گیرد: روایت ناآرامی‌های مناطق کردنشین کردستان - کرمانشاه - آذربایجان غربی	فاتحان	4	15,000
26	دینامیک ماشین	پوران پژوهش	4	6,000
27	نخل‌های مردابی	نسل نواندیش	4	8,000
28	دعای کمیل بن زیاد به انضمام زیارت امین‌الله: ترجمه‌ی خوانا و روان، علامت وقف و اعراب گذاری کامل	بوکتاب--کامکار	4	20,000
29	حدیث شریف کساء، زیارات آل یاسین و وارث، دعای فرج، آیه‌الکرسی و آیه‌ی "و ان یکاد"	بوکتاب--کامکار	4	20,000
30	دعای ندبه به انضمام دعا برای سلامتی امام زمان (عج)	بوکتاب--کامکار	4	20,000

 

 
چنانچه در جدول بالا مشخص است، کتاب‌های حوزه دین و یا سایر حوز‌ه‌های ارزشی مانند انقلاب و دفاع مقدس، عمده کتاب‌های پرتکرار در چهارماه نخست سال 1390 را تشکیل داد‌ه‌اند. همچنین حضور سه کتاب خاطره‌نوشت از ایام جنگ تحمیلی که عبارتند از «خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید»، «بابانظر: خاطرات شفاهی شهید محمدحسن نظرنژاد» و «شنام: خاطرات کیانوش گلزار راغب» قابل توجه است که اولی هفت بار با نشر ملک اعظم و پنج بار از سوی مولف بازنشر شده و دو کتاب بعدی از تولیدات سوره مهراست.

به‌جز این‌ها؛ کتاب «استاد عشق: نگاهی به زندگی و تلاش‌های پروفسور سیدمحمود حسابی پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران» از انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «مجموعه‌ی دروس عمومی (زبان انگلیسی - ادبیات فارسی - اندیشه و معارف اسلامی) ویژه کلیه‌ی رشته‌ها» از مدرسان شریف و کتاب‌های کاربردی «دینامیک ماشین»، «بارداری آسان: اولین راهنمای جامع بارداری»، «قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394 - 1390)» از انواع قابل توجه دیگرند.

اما شاید مهمترین نکته در وارسی جدول پرترکرارهای چهارماه نخست سال 1390، حضور مجموعه شعر «حفره» سروده پرمخاطب گروس عبدالملکیان با نشر چشمه باشد که در جایگاه بیست‌ویکم قرار دارد. به‌جز چشمه، نام هیچ یک از ناشران خصوصی شناخته شده در جدول بالا دیده نمی‌شود. مساله میزان حضور ناشران عمومی بخش خصوص در فهرست پرتکرار‌ها که روند تغییرات آن را در جدول‌های بعدی پیگیری خواهیم کرد، یکی از موضوعات اصلی این گزارش به شمار می‌آید.
 
2- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1391:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	نورالدین پسر ایران: خاطرات سیدنورالدین عافی	شرکت انتشارات سوره مهر	20	50,000
2	مناسک مصور عمره مفرده	نشر مشعر	16	80,000
3	فارسی عمومی: درسنامه‌ دانشگاهی	سخن	15	33,000
4	مناسک عمره مفرده ویژه بانوان: مطابق با فتاوای حضرت آیه‌الله العظمی امام خمینی (س) با حواشی مراجع معظم تقلید دامت‌برکاتهم	نشر مشعر	15	75,000
5	اطلس نبردهای ماندگار: عملیات نیروهای زمینی در هشت سال دفاع مقدس: شهریورماه 1359 - مردادماه 1367	سوره سبز	13	26,000
6	پیش‌نیازهای ازدواج باید پاس شود (احراز شرایط اولیه ازدواج)	حدیث راه عشق	9	27,000
7	علم و ایمان در گفتگو با دانشمندان	موسسه فرهنگی مدرسه برهان	7	20,100
8	قیدار	نشر افق	7	25,000
9	گواهینامه بین‌المللی کاربری کامپیوتر ICDL-XP سطح یک	صفار--اشراقی	7	17,600
10	مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری	دانشگاه علم و صنعت ایران	7	10,000
11	مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات	دانشگاه علم و صنعت ایران	7	7,000
12	دا: خاطرات سیده زهرا حسینی	سوره مهر	7	35,000
13	خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید	سعید عاکف	6	18,000
14	پایی که جاماند: یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی‌پور از زندان‌های مخفی عراق	شرکت انتشارات سوره مهر	6	15,000
15	ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح	نورالزهرا (س)	6	60,000
16	کتاب تحلیلی مدیریت رفتار سازمانی: ویژه دانشجویان رشته مدیریت کلیه گرایش‌ها	راه	5	5,000
17	پنجاه سال عبادت: وصیتنامه و دلنوشته‌های ادبی و عاشقانه پنجاه تن از شهدا	امینان	5	12,500
18	نقشه‌برداری	دانشگاه ‌علم‌ و صنعت‌ ایران، ‌مرکزانتشارات	5	5,000
19	پرسش‌های زمینی، پاسخ‌های آسمانی (1)	نور معرفت	5	15,000
20	استیو جابز	صانعی شهمیرزادی	5	5,000
21	کفر به آیات خدا و قتل پیامبران به غیر حق	طهارت	5	5,000
22	انگلیسی برای مسافری از ایران: خودآموز مکالمه انگلیسی	جاودانه--جنگل	5	25,000
23	با من به کربلا	دانش و ادب	4	12,000
24	پوتین‌های مریم: خاطرات مریم امجدی	سوره مهر	4	10,000
25	کتاب تحلیلی ریاضی عمومی (2): ویژه دانشجویان کامپیوتر، ریاضی، آمار، شیمی و ...	راه	4	4,000
26	کتاب تحلیلی روانشناسی عمومی (2): ویژه دانشجویان رشته روانشناسی و علوم تربیتی	راه	4	4,000
27	دقایقی با قرآن: بر اساس تفسیر نور	مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن	4	30,000
28	خدمت تخصص ماست: چگونه با اولویت بخشیدن به انسان‌ها به حداکثر سود دست یابیم	سپید	4	8,000
29	فرصت‌های طلایی نوروز	بهار دل‌ها	4	20,000
30	علمدار: زندگینامه و خاطراتی از سردار شهید سید مجتبی علمدار	امینان	4	10,000

 

 
پرتکرارترین‌های چهارماه نخست سال 91 شباهت‌های زیادی با سال 90 دارد و کتاب‌های دینی، ارزشی، دفاع‌مقدسی و کاربردی-آموزشی جایگاه بهتر و پررنگ‌تری در آن دارند. در این جدول تکرار کتاب‌هایی مانند «نورالدین پسر ایران: خاطرات سیدنورالدین عافی»، «دا: خاطرات سیده زهرا حسینی» و «پایی که جاماند: یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی‌پور از زندان‌های مخفی عراق» از انتشارات سوره مهر حائز توجه است. همچنین کتاب‌های کاربردی- آموزشی نظیر «گواهینامه بین‌المللی کاربری کامپیوتر ICDL-XP سطح یک»، «مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری»، «انگلیسی برای مسافری از ایران: خودآموز مکالمه انگلیسی»، «مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات» و «نقشه‌برداری» طرفداران زیادی در آن بازه زمانی داشته‌اند.

اما حضور دو ناشر خصوصی پرکار و شناخته شده در این جدول، توجه‌ها را بیشتر به خود جلب می‌کند: نشر افق با رمان «قیدار» اثر رضا امیرخانی؛ نویسنده پرطرفدار کشورمان و دیگری نشر سخن با کتاب «فارسی عمومی: درسنامه‌ دانشگاهی» که البته یک کتاب کاربردی-آموزشی است.
 
3- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1392:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	مفاتیح الحیاه	مرکز نشر اسرا	47	235,000
2	گلبرگ عفاف (پژوهشی قرآنی در حجاب)	ابوالحسنی	12	19,500
3	خاکهای نرم کوشک: خاطرات خانواده و همرزمان شهید	سعید عاکف	10	30,000
4	زبان انگلیسی عمومی: بر اساس کتاب محمود علیمحمدی و حسن خلیلی	راه	10	10,000
5	منتخب ادعیه به انضمام دعای سفر، زیارت عاشورا، دعای توسل، دعای فرج	مطیع	10	50,000
6	منتخب ادعیه شیعه: مجموعه ادعیه و زیارات به انضمام سوره مبارکه انعام	شهریاری	8	29,800
7	اعتکاف: بریدن از غیر خدا	موسسه فرهنگی هنری مصباح الخیر	8	72,000
8	اصول و فلسفه تعلیم و تربیت	موسسه‌ انتشارات‌ امیرکبیر	7	7,000
9	نیمه پنهان: راز قطعنامه: چرایی و چگونگی پایان جنگ تحمیلی	کیهان	7	23,100
10	من، منم؟! داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز	ذهن‌آویز	5	10,000
11	کتاب تحلیلی روش‌های آمار استنباطی در روانشناسی و علوم تربیتی	راه	5	5,000
12	کتاب تحلیلی حسابرسی (1): ویژه دانشجویان رشته حسابداری و مدیریت: نمای کلی فصل به صورت نمودار، شرح درس به زبان ساده، ...	راه	5	5,000
13	معجزه ذهن برای رسیدن به آرزوها	راه موفقیت پایدار	5	25,000
14	ارتباط با خدا	هشت کتاب	5	5,000
15	مسئله حجاب	صدرا	5	18,000
16	آموزش قوانین و مقررات جدید راهنمایی و رانندگی: ویژه متقاضیان گواهینامه پایه دوم و موتورسیکلت	عابدزاده	5	25,000
17	ارتباط با خدا (نیایش پرهیزگاران)	عروج اندیشه	5	25,000
18	ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح: برنامه اخلاقی، عبادی، پزشکی و تغذیه قبل از بارداری تا پایان شیردهی	نورالزهرا (س)	5	75,000
19	همخونه	پرسمان	4	8,000
20	قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1 همراه با کتاب پنجم (تعزیرات)	جاودانه--جنگل	4	16,000
21	کتاب تحلیلی مدیریت تولید (ویژه دانشجویان رشته مدیریت)	راه	4	4,000
22	راهنمای سریع اورژانس	نشر آفرنگ	4	5,500
23	کتاب تحلیلی ریاضیات پایه	راه	4	4,000
24	پرنیان	اشک یاس	4	37,000
25	حکایت زمستان	ملک اعظم	4	12,000
26	آموزه‌های حکیمانه	چلچراغ	4	10,000
27	فانوس: 365 جمله از مشاهیر	نوید پارسیان	4	10,000
28	فرهنگ آپارتمان‌نشینی آئین همجواری	آستان‌  قدس‌رضوی‌، شرکت‌به‌نشر	4	29,000
29	ریاضیات عمومی یک: ویژه دانشجویان مراکز فنی، علمی کاربردی و آزاد اسلامی	آهنگ قلم	4	15,000
30	آموزش روخوانی قرآن کریم "سطح دو"	شرکت چاپ و نشر بین‌الملل	4	20,000

 

 
«مفاتیح الحیاه»، «گلبرگ عفاف (پژوهشی قرآنی در حجاب)»، «ارتباط با خدا» و «مسئله حجاب» از جمله کتاب‌های دینی-ارزشی است که در سال 1392 جزو پرتکراترین‌ها بوده و از آموزشی-کاربردی‌های پرتکرار این دوره نیز می‌توان به «کتاب تحلیلی روش‌های آمار استنباطی در روانشناسی و علوم تربیتی» و «ریاضیات عمومی یک: ویژه دانشجویان مراکز فنی، علمی کاربردی و آزاد اسلامی» اشاره کرد.
اما حضور چند کتاب و نشر در این جدول جلوه‌گری می‌کند: اولی رمان «همخونه» نوشته مریم ریاحی از نشر پرسمان که با استقبال زیادی روبه‌رو شده و تا کنون چندده نوبت چاپ را پشت سر گذاشته است، دومی کتاب «من، منم؟! داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز» که داستان‌های عجیب خارجی را در بردارد و با ترجمه امیررضا آمریون از سوی نشر ذهن‌آویز منتشر شده و سومی «معجزه ذهن برای رسیدن به آرزوها» از نشر راز موفقیت پایدار که در حوزه روانشانسی عامه‌پسند است.

با توجه به جدول‌ پرتکرارها در چهارماه‌های نخست سه سال 90، 91 و 92 می‌توان دریافت که استراتژی‌های دیگری به‌جز رفتن به‌سراغ مولفان مشهور و پرطرفدار و یا موضوعاتی که مصارف مشخص و ثابتی در جامعه دارند، از سوی ناشران در دستور کار قرار گرفته تا جنبه‌های اقتصادی نشر، بیش‌از‌پیش مورد توجه قرار گیرد. از جمله این استراتژی‌ها می‌توان به رفتن سمت کتاب‌های روانشناسی برای مخاطب عام و همچنین سوژه‌ها و موضوعات فانتزی و شگفت‌آور اشاره کرد که در جدول آخر،‌ نمودهای روشنی دارند.
 
4- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1393:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	مفاتیح الحیاه	مرکز نشر اسرا	26	130,000
2	گنجینه‌ی سوالات آزمون‌های استخدامی (3650 سوال سازمان سنجش آموزش کشور) همراه با پاسخ‌های تشریحی	صاحبان اندیشه	20	20,000
3	بشقاب‌های سفره پشت‌بام‌مان: خانواده و ماهواره	جامعه الزهرا (س)	18	45,000
4	من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت	بروج	16	32,000
5	ایران! جوان بمان!	جامعه الزهرا (س)	10	26,000
6	قطره‌هایی که دریا شدند: سرگذشت داستانی مشاهیر یتیم	مهر امیرالمومنین (ع)	10	20,000
7	سلام بر ابراهیم: زندگینامه و خاطرات شهید ابراهیم هادی	شهید ابراهیم هادی	9	23,500
8	راهنمای معلم در ارزشیابی توصیفی ویژه معلمان دوره ابتدایی	موسسه فرهنگی مدرسه برهان	9	45,000
9	نسیم آگاهی‌بخش	آفرنگ	7	32,000
10	راهنمای مصور سفر زیارتی عراق	نشر معروف	7	35,000
11	من، منم؟!: داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز	ذهن‌آویز	6	12,000
12	لشکر خوبان: خاطرات مهدی‌قلی رضایی	سوره مهر	6	15,000
13	حفظ آسان اعداد	فریور	6	7,000
14	حفظ آسان واژگان انگلیسی	فریور	6	6,000
15	حفظ آسان کلمات	فریور	6	6,000
16	حفظ آسان مطالعات	فریور	6	6,000
17	504 واژه ضروری	فریور	6	6,000
18	هاشمی در سال 88: گزارش مواضع آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال 88	سلمان فارسی	6	7,500
19	راز کامیابی در زندگی زناشویی	ندای سینا	6	19,000
20	شیوه‌های تقویت هوش نوزاد 6 - 3 ماهه: روش استفاده از کتابهای این مجموعه	با فرزندان	6	13,000
21	شیوه‌های تقویت هوش نوزاد 6 - 3 ماهه: آموزش پیدا و پنهان	با فرزندان	6	13,000
22	شیوه‌های تقویت هوش نوزاد 6 - 3 ماهه: درک دسته‌ها و گروه‌ها	با فرزندان	6	13,000
23	حفظ آسان فرمول‌ها	فریور	5	5,000
24	من سیاسی‌نویس نیستم!	آرما	5	5,000
25	قانون مجازات اسلامی نموداری (مصوب 92/2/1)	چتر دانش	5	10,000
26	بانک سوالات مصاحبه‌ی حضوری: همراه با جدیدترین سوالات تستی شناخت مسائل روز و اطلاعات عمومی (سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، فرهنگی، آموزشی و ...)	صاحبان اندیشه	5	5,000
27	طب نجات بخش: ناگفته‌هایی از طب اسلامی	راه سبز	5	2,500
28	آیا برای مواجهه با حوادث آماده‌اید؟	موسسه آموزش عالی علمی - کاربردی هلال ایران	5	15,000
29	فارسی عمومی: درسنامه‌ دانشگاهی	سخن	5	11,000
30	درویش ستیهنده (از میراث عرفانی شیخ جام)	سخن	5	8,250

 

 
 «من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت»، «سلام بر ابراهیم: زندگینامه و خاطرات شهید ابراهیم هادی» و «لشکر خوبان: خاطرات مهدی‌قلی رضایی» از جمله کتاب‌هایی است که با موضوعات دفاع مقدسی در لیست پرفروش‌های چهارماه نخست سال 93 قرار گرفته. نکته قابل توجه و تازه دیگر این جدول، تعدد کتاب‌های نشر فریور است: «حفظ آسان اعداد»، «حفظ آسان واژگان انگلیسی»، «حفظ آسان کلمات»، «حفظ آسان مطالعات» و «حفظ آسان فرمول‌ها» که طبیعتا مخاطب عام دارند.
 
اما (به‌جز کتاب فارسی عمومی که پیش‌تر نیز در لیست پرتکرارها قرار گرفته بود) کتاب «درویش ستیهنده (از میراث عرفانی شیخ جام)» از نشر سخن با پنج نوبت چاپ، در جایگاه سی‌ام نشسته است. البته نباید فراموش کرد که نام مولف این کتاب یعنی محمدرضا شفیعی کدکنی، سهم زیادی در بالا رفتن تعداد چاپ ها و شمارگان آن داشته است. 
 
5- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1394:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	آن بیست و سه نفر	شرکت انتشارات سوره مهر	20	50,000
2	نه یک انتخاب که تنها انتخاب	شاکر	13	15,000
3	من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت	بروج	10	20,000
4	مفاتیح الحیاه	مرکز نشر اسرا	10	50,000
5	ولایت فقیه: مجموعه بیانات مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی (مدظله‌العالی) پیرامون حاکمیت اسلامی و ولایت فقیه	خرسندی	8	9,000
6	لعن‌های نامقدس: تبیین قوانین و محدودیت‌های تبری	آرما	7	7,000
7	راهنمای مصور سفر زیارتی عراق	نشر معروف	7	35,000
8	راهنمای ورود به اول دبستان: 222 نکته‌ی کاربردی برای آشنایی با ویژگی‌های آموزش در پایه‌ی اول ابتدایی (ویژه پدران و مادران)	امرود	6	10,000
9	قرآن، میزان شناخت قرآن	مرکز نشر اسرا	6	30,000
10	پذیرفتن: مجموعه شعر	چشمه	5	5,100
11	چه کسی مرا عاشق کرد؟ گزیده شعرهای رسول یونان	امرود	5	4,500
12	مواظب باش! مورچه‌ها می‌آیند	امرود	5	4,500
13	مجموعه پرسش و پاسخ تاسیسات و تهویه مطبوع	خانه روشنا	5	5,500
14	راهنمای کاربردی طراحی و اجرای سیستم‌های بخار	خانه روشنا	5	5,500
15	راهنمای کاربردی بویلرهای چدنی و فولادی	خانه روشنا	5	5,500
16	راهنمای کاربردی فن‌های آکسیال و سانتریفیوژ	خانه روشنا	5	5,500
17	کلیات مفاتیح الجنات	اسلام ناب	5	5,000
18	راهنمای کامل معرفی استانداردهای ASHRAE	خانه روشنا	5	5,500
19	راهنمای کاربردی تجهیزات خورشیدی	خانه روشنا	5	5,500
20	راهنمای کاربردی رطوبت و رطوبت‌زنی	خانه روشنا	5	5,500
21	10 پروژه برتر معماری جهان (معماری، سازه و تاسیسات)	خانه روشنا	5	5,500
22	راهنمای کاربردی لوله و اتصالات	خانه روشنا	5	5,500
23	راهنمای کاربردی پمپ‌های سانتریفیوژ خطی و زمینی	خانه روشنا	5	5,500
24	راهنمای کاربردی شیرآلات تاسیساتی	خانه روشنا	5	5,500
25	درسنامه احکام بازار: احکام شرعی کسب و کار و تجارت	زینی	5	25,000
26	قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان (مصوب اسفند ماه 1374) و آئین‌نامه‌های آن، شامل: آئین‌نامه اجرایی مصوب 1375، آئین‌نامه ماده 4 مصوب 1374، ...	نشر توسعه ایران	5	23,000
27	قانون تجارت: با آخرین اصلاحیه‌ها و الحاقات همراه با مواد 21 الی 93 قانون تجارت مصوب 1311/12/13، قانون و آئین‌نامه پولشویی، قانون تجارت الکترونیکی، ...	نشر دیدار	4	20,000
28	زیارت هفت حدیث امام رضا (ع)	طبیب--تیمورزاده	4	20,000
29	بحثی کوتاه پیرامون خطبه فدک: برگرفته از درسهای آیت‌الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی	موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی	4	20,000
30	امیران ایران "امان‌های ایران"	محض یار مهربان	4	20,000

 

 
آنچه در فهرست پرتکرارترین‌های چهارماه نخست سال 94 بیش از همه به چشم می‌آید، قرارگیری نام چند کتاب شعر است. اولی کتاب «پذیرفتن» از گروس عبدالملکیان و نشر چشمه، بعد گزیده شعر «چه کسی مرا عاشق کرد؟» و «مواظب باش! مورچه‌ها می‌آیند» که هر دو از آثار دیگر شاعر پرمخاطب، رسول یونان است. به هر تقدیر شواهد و قرائن نشان از آن دارد که مجموعه‌های شعر نیز ظرفیت لازم برای پرتکرار شدن را دارند؛ البته بستگی دارد شاعرشان چه کسی باشد.
 
دیگر نکته قابل توجه جدول چهارماه نخست سال 94، حضور چندین کتاب کاربردی از سوی نشر خانه روشنا است؛ ناشری که البته در فهرست سال‌های بعد، دیگر اسمی از آن نیست: کتاب‌هایی همچون: «مجموعه پرسش و پاسخ تاسیسات و تهویه مطبوع»، «راهنمای کاربردی طراحی و اجرای سیستم‌های بخار»، «راهنمای کاربردی بویلرهای چدنی و فولادی»، «راهنمای کاربردی فن‌های آکسیال و سانتریفیوژ» و... 
 
6- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1395:
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	رویای نیمه شب	کتابستان معرفت	23	46,000
2	هنر شفاف اندیشیدن	نشر چشمه	12	27,500
3	شکوه امر خدا: به ضمیمه یادداشتی برای معتکفین	بیان معنوی	11	35,000
4	دختر شینا: خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی‌هژیر	شرکت انتشارات سوره مهر	10	25,000
5	انتظار عامیانه، انتظار عالمانه، انتظار عارفانه	بیان معنوی	10	37,500
6	شهر خدا: رمضان و رازهای روزه‌داری	بیان معنوی	8	30,000
7	من دیگر ما: فرزند ما از ما جدا نیست، او خود ما است اما در اندازه‌ای کوچکتر	آیین فطرت	7	16,000
8	پس از تو	آموت	6	8,800
9	شیوه‌های دعوت به نماز	ستاد اقامه ‌نماز	6	37,000
10	پاییز فصل آخر سال است	چشمه	5	8,000
11	من، پیش از تو	آموت	5	11,000
12	رهایی از تکبر پنهان	بیان معنوی	5	12,500
13	چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم	نشر مرکز	5	5,000
14	پستچی	قطره	4	5,000
15	رمضان، انس با قرآن	خادم‌الرضا (ع)	4	10,000
16	قانون‌یار آیین دادرسی کیفری (مصوب 92/12/4)	چتر دانش	4	8,000
17	مجموعه پرسش‌های چهارگزینه‌ای حقوق مدنی	چتر دانش	4	8,000
18	مجموعه پرسش‌های چهارگزینه‌ای حقوق مدنی	چتر دانش	4	8,000
19	کمک حافظه حقوق جزای اختصاصی: جرائم علیه تمامیت جسمانی و معنوی اشخاص مطابق با سرفصل‌های آموزشی دانشگاه ...	دوراندیشان	4	4,000
20	کمک حافظه حقوق جزای عمومی: مطابق با سرفصل‌های آموزشی دانشگاه ویژه داوطلبان آزمون وکالت، قضا و کارشناسی ارشد	دوراندیشان	4	4,000
21	کمک حافظه حقوق جزای اختصاصی: جرایم علیه اموال و مالکیت و جرایم علیه امنیت و نظم عمومی ...	دوراندیشان	4	4,000
22	پروژه شادی	آموت	4	4,400
23	قانون‌گذاران: 110 ویژگی و وظیفه‌ی نمایندگان مجلس از دیدگاه رهبر فرزانه‌ی انقلاب اسلامی	حدیث راه عشق	4	22,000
24	قدرت عادت	هورمزد	4	4,000
25	قانون‌یار مجازات اسلامی (مصوب 92/2/1)	چتر دانش	4	8,000
26	رهبری و تحول	گرایش تازه	4	4,000
27	منتخب ادعیه شیعه: مجموعه ادعیه و زیارات به انضمام سوره مبارکه انعام	شهریاری	4	20,000
28	بازخورد پایانی: راهنمای معلم در تکمیل گزارش پیشرفت تحصیلی - تربیتی (کارنامه) دوره ابتدایی	زنده اندیشان--کوروش چاپ	4	11,000
29	من دیگر ما: فرزند ما از ما جدا نیست، او خود ما است اما در اندازه‌ای کوچکتر	آیین فطرت	4	9,400
30	من دیگر ما: فرزند ما از ما جدا نیست، او خود ما است اما در اندازه‌ای کوچکتر	آیین فطرت	4	9,100

 

 
 
سال 95 اما سال ویژه‌ای برای آثار داستانی؛ خصوصا ترجمه‌ای‌ها است. در چهارماه نخست این سال کتاب‌های «رویای نیمه شب» نوشته مظفر سالاری از کتابستان معرفت، «پاییز فصل آخر سال است» نوشته نسیم مرعشی از نشر چشمه و رمان «پستچی» نوشته چیستا یثربی از نشر قطره، آثار تالیفی و داستانی‌ پرتکرار این سال بوده‌اند. «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» اثر مشهور زویا پیرزاد نیز در این بازه زمانی پنج نوبت دیگر منتشر شده است.
 
از داستانی‌های ترجمه‌ای نیز باید به «پس از تو» و «من، پیش از تو» از آثار جوجو مویز اشاره کرد؛ نویسنده‌ای که اولین بار در سال 94 به مخاطب ایرانی معرفی شد. و البته «پروژه شادی» نوشته گریچن رابین که همگی از سوی نشر آموت منتشر می‌شوند.
           
 
 
7- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1396:
 
 

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	واجب فراموش شده: راهبردهای مقام معظم رهبری در زمینه امر به معروف و نهی از منکر	خیزش نو	18	45,000
2	دختری که رهایش کردی	میلکان	13	14,000
3	گلستان یازدهم (خاطرات زهرا پناهی‌روا، همسر سردار شهید علی چیت‌سازیان)	شرکت انتشارات سوره مهر	8	20,000
4	تشریح کامل سؤالات آزمون‌های نظام مهندسی تأسیسات برقی	نوآور	8	2,400
5	دختر شینا: خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی‌هژیر	شرکت انتشارات سوره مهر	8	20,000
6	وقتی مهتاب گم شد: خاطرات علی خوش‌لفظ	شرکت انتشارات سوره مهر	8	20,000
7	رمضان، انس با قرآن	خادم‌الرضا (ع)	8	9,000
8	جزء از کل	نشر چشمه	7	15,500
9	طب اسلامی در بیان آیت‌الله تبریزیان احیاگر طب اسلامی: درمان 470 بیماری به ضمیمه کاربرد و طریقه مصرف داروهای طب اسلامی	ارمغان‌ طوبی	7	9,000
10	5 نقطه قوت برتر خود را بشناسید (استعدادیاب کلیفتون): مجموعه 34 نقطه قوت فردی، اجتماعی و سازمانی با تقسیم‌بندی کاربردی و جامع گالوپ	پارسیا	7	3,000
11	هفت ‌گام تا زندگی مطمئن در کنار زلزله	کسماء	7	7,000
12	مردی به نام اوه	نشر چشمه	6	6,000
13	ریگ روان	نشر چشمه	6	9,500
14	پس از تو	آموت	6	15,400
15	میوه‌ی خارجی	آموت	6	11,000
16	من، پیش از تو	آموت	6	15,400
17	حدیث شریف کساء: زیارت آل‌یاسین و وارث، دعای فرج، آیه الکرسی و آیه‌ی "و ان یکاد" ترجمه خوانا و روان، علامت وقف و اعراب‌گذاری کامل	ندای کوثر	6	30,000
18	ملاصالح: سرگذشت شگفت‌انگیز مترجم اسیران ایرانی در عراق	شهید کاظمی	6	12,000
19	ملت عشق	ققنوس	6	25,300
20	راهنمای فرهنگ جبهه	فرهنگ‌گستر، کتاب سیب	6	6,000
21	شرح و درس آزمون‌های نظام مهندسی: تاسیسات برقی (شرح و درس - صلاحیت طراحی)	نوآور	5	2,500
22	اسکارلت دهه‌ی شصت	نشر چشمه	5	5,000
23	پول، پول، پول، پول، پول	رویای سبز	5	5,000
24	کفش‌باز: خاطرات بنیان‌گذار نایکی	میلکان	5	5,000
25	آنفولانزای خوکی "H1N1" را خوب بشناسیم تا درست مقابله کنیم	کسماء	5	5,000
26	جملات هشت ریشتری!	ذهن‌آویز	4	4,400
27	تشریح کامل سوالات طبقه‌بندی شده آزمون‌های نظام مهندسی عمران - محاسبات: به همراه آزمون شهریور 1395 سوالات طبقه‌بندی شده به همراه کلیدواژه	نوآور	4	1,100
28	ضد	سوره مهر	4	10,000
29	هنر شفاف اندیشیدن	نشر چشمه	4	10,000
30	یک بعلاوه یک	آموت	4	6,600

 

 
 
 
در چهارماه نخست سال 96 هم به تبع بازه مشابه در سال 95، آثار داستانی رونق خوبی داشته‌اند؛ با این تفاوت که در این دوره، آثار ترجمه‌ای گوی سبقت را از داستان ایرانی ربوده‌اند. در جدول بالا «دختری که رهایش کردی» اثر جوجومویز با نشر ملیکان، «جزء از کل» و «ریگ روان» اثر استیو تولتز، «مردی به نام اوه» اثر فردریک بکمن،‌ همه از نشر چشمه، «پس از تو»، «میوه‌ی خارجی»، «من، پیش از تو» و «یک بعلاوه یک» اثر جوجو مویز از نشر آموت و «ملت عشق» اثر الیف شافاک از نشر ققنوس، پرتکرارترین آثار داستانی خارجی در چهارماه نخست سال 96 بوده‌اند.
 
اگر مجموعه شعرهای سجاد افشاریان با نام «اسکارلت دهه‌ی شصت» و «هنر شفاف اندیشیدن» نوشته رولف دوبلی با ترجمه عادل فردوسی پور از نشر چشمه را هم در نظر بگیریم، باید بگوییم این مرکز نشر معتبر و خصوصی در این بازه زمانی توانسته است رکورد قابل توجهی را به نام خود ثبت کند.
 
از طرف دیگر حضور کتاب «ضد» که سروده‌های فاضل نظری را در بردارد و سوره مهر ناشر آن است نیز در این فهرست، گواه دیگری بر ظرفیت بالای شعر شاعران جوان در عرصه نشر است. 
 
8- پرتکرارترین کتاب­ها در چهارماه نخست سال 1397:
  

ردیف	عنوان کتاب	ناشر	تعداد چاپ	مجموع شمارگان
1	روش‌ها و جزئیات اجرایی ساختمان (روش‌ها و مسائل اجرایی)	نوآور	15	5,200
2	ملت عشق	ققنوس	11	48,400
3	اصول باورهای شیعه	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	10	10,000
4	خاطرات سفیر ...: و من سفیر شدم!	شرکت انتشارات سوره مهر	9	22,500
5	هنر شفاف اندیشیدن	نشر چشمه	9	23,500
6	هنر خوب زندگی کردن	نشر چشمه	8	20,000
7	ملت عشق	پارسینه-سلسله مهر	8	12,500
8	منزل به منزل با کاروان عاشورا	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	8	15,000
9	سرباز کوچک امام (ره): خاطرات آزاده پرآوازه‌ (اسیر 13 ساله جنگ تحمیلی) مهدی طحانیان	پیام آزادگان	8	20,000
10	بادبادک باز	مروارید	8	15,400
11	دختری که رهایش کردی	ملیکان	7	7,700
12	جزء از کل	نشر چشمه	7	17,500
13	انگلیسی جامع - پایه دهم و یازدهم کنکور جدید	خیلی سبز	7	12,500
14	منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (نظام بینشی، منشی و کنشی)	سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی	6	8,000
15	من، پیش از تو	آموت	6	13,200
16	مناظره دکتر و شیخ	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	6	12,000
17	فکر کنم دیشب باران مرا شسته امروز "تو" ام: مجموعه شعر	مروارید	6	6,600
18	چشم‌هایش	موسسه انتشارات نگاه	6	2,100
19	بازی و اسباب‌بازی	سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی	5	6,000
20	هرس	چشمه	5	5,000
21	اسب رقصان	آموت	5	5,500
22	حرمسرای قذافی	نشر ثالث	5	5,500
23	خدیجه (س): مادری که یک امت بود	مطیع-بنیاد خیریه حضرت زهرای اطهر (س)	5	10.000
24	پرواز 69	نزدیک‌تر	5	5,500
25	بعد از ابر	ایجاز	5	5,000
26	راهکارهای عملی درمان وسواس "به انضمام احکام و استفتائات"	موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء (س)	5	11,000
27	سلام بر زندگی: مدیریت آگاهانه زمان	میرقدیر ساداتی	5	4,750
28	شناخت فرهنگ و اقوام ایران زمین	سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی	4	4,000
29	خوشحالی یعنی ...	ذهن‌آویز	4	2,200
30	دختر شینا: خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی‌هژیر	شرکت انتشارات سوره مهر	4	10,000

 

 
در چهارماه نخست سال جاری (سال 1397) می‌توان شاهد تداوم برداشت ناشران از میوه‌هایی که بذر آن‌ها را در سال‌های قبل‌تر کاشته‌اند، بود. از آثار جوجو مویز در نشر آموت گرفته تا آثار رولف دوبلی (که «هنر خوب زندگی کردن» از این نویسنده نیز به پرتکرارها اضافه شده) در نشر چشمه. «بادبادک‌باز» اثر مشهور خالد حسینی با نشر مروارید نیز جزو پرتکرارترین‌ها بوده است.
 
از آثار داستانی تالیفی هم می‌توان به «چشم‌هایش» نوشته زنده‌یاد بزرگ علوی از نشر نگاه، «هرس» نوشته نسیم مرعشی که پیشتر با «پاییز فصل آخر سال است» در فهرست پرتکرارها حضور داشت و «بعد از ابر» نوشته بابک زمانی از نشر ایجاز در این فهرست اشاره کرد. «فکر کنم دیشب باران مرا شسته امروز "تو" ام» سروده کامران رسول‌زاده از نشر مروارید و «پرواز 69» اثر شایان مصلحی از نشر نزدیک‌تر هم نمایندگان شعر در فهرست پرتکرارها بوده‌اند.
 
نشر ذهن‌آویز که پیش‌تر با کتاب‌های ««من، منم؟! داستانهای کوتاه و شگفت‌انگیز» و «جملات هشت‌ریشتری» حضور در فهرست پرتکرارها را تجربه کرده بود هم در چهارماه نخست امسال، با کتاب «خوشحالی یعنی...» بار دیگر در این فهرست خودنمایی کرد. این کتاب نیز همچون «جملات هشت‌ریشتری» حاوی جملات قصار است.
 
نتیجه اینکه...
 چنانچه گفته‌شد؛ بررسی و مقایسه جداول پرتکرارترین‌های نشر در سال‌ها و بازه‌های زمانی مشابه، نتایجی را به همراه دارد که با استفاده آن‌ها می‌توان تحلیل روشن‌تری از فضای نشر کشور و توانمندی این صنعت داشت. نخستین دریافت ما از این بررسی، این است که شاهد پررنگ شدن عملکرد ناشران خصوصی و باسابقه در فهرست پرتکرار‌های سال‌های اخیر بوده‌ایم و این یعنی ناشران سرشناس کشورمان توانسته‌اند در این مدت، نبض بازار را زیر انگشت بگیرند و با تولید کتاب‌هایی که مطالبه اجتماعی بالایی دارند، به اقتصاد خود سروسامان دهند. چراکه در کار نشر، تنها کتاب‌هایی می‌توانند صرفه اقتصادی خوبی برای ناشر داشته باشند که در شمارگان بالا و نوبت‌های چاپی متعدد منتشر شوند؛ کتاب‌هایی که به نوعی اقتصاد مراکز نشر را برای چند سال و یا حتی چند دهه تضمین می‌کنند.
 
با در نظر گرفتن تنوع کتاب‌های پرتکرار، این اصل به اثبات می‌رسد که ناشران عمومی توانسته‌اند در طول سال‌های اخیر علاوه‌بر اغنای ذائقه مخاطبان، برای اهالی کتاب ذائقه‌سازی کنند؛ چراکه در این فهرست با نام‌ها و عناوینی برخورد می‌کنیم که پیش‌تر جایگاهی در نشر کشور نداشتند و به تبع این وضعیت، مخاطبان نیز آن‌ها را نمی‌شناختند. اما اینکه ناشران کتاب‌ها و نویسندگانی را برای اولین‌بار در ایران معرفی کرده‌اند و دست برقضا نام آن‌ها را در فهرست پرتکرار‌ها می‌بینیم، اولا نشان دهند درک درست ناشر از ذائقه مخاطب است و ثانیا موید ذائقه‌سازی در مخاطبان؛ زیرا قطعا آثار تازه، صددرصد مطابق با ذائقه مخاطبان نیستند و این مخاطبان هستند که ذائقه خود را با آثار جدید ارتقا می‌دهند.
 
کارکرد دیگری که جداول پرتکرار‌های نشر می‌تواند داشته باشد،‌ این است که از روی آن‌ها می‌توان نمودار نامرئی و خط سیر ذائقه جامعه را دید. بنابراین ناشران می‌توانند با بینش حرفه‌ای، خود را با این نمودار و خط سیر هم‌سو کنند. البته همانطور که اشاره شد، ناشران علاوه بر قرار گرفتن در جریان توسعه نشر، باید خود جریان‌ُساز باشند و بر ذائقه فکری مخاطبان تاثیر بگذارند.
 
و در پایان نکته دیگری که نباید در بررسی جداول پرتکرار‌ها از آن غافل شد، شمارگان کتاب‌ها است. توجه به این مساله که مثلا 10 نوبت چاپی به چاپ 10هزار نسخه از یک کتاب منجر شده یا 2هزار نسخه، و اینکه منطق انتخاب شمارگان در هر نوبت چاپی چیست، مسائلی هستند که می‌توان آن‌ها را سوژه گزارش‌ها و تحلیل‌های دیگری قرار داد.

مجادله رضا امیرخانی با مجمع ناشران انقلاب اسلامی وارد فاز تازه‌ای شده است

ماجرای آن عکس روی دیوار مجمع

لابد دیده‌اید که در وصف فلان نویسنده یا بازیگر می‌گویند «بی‌حاشیه، کار خود» را می‌کند؛ کسانی که از این توصیفات بهره می‌برند، اساسا مقصودی ایجابی از به‌کاربردن آن دارند. این انگاره سنتی اما چندان با ملاحظات امروزین حرفه‌ای‌گری، سازگار نیست.

بزرگ‌ترین بنگاه‌های اقتصادی نشر در دنیا هم به نویسنده‌ها یاد می‌دهند چگونه اثر خود را با حضورها و غیاب‌ها و با موضع‌گیری‌ها و سکوت‌ها تبلیغ کنند. امروزه، قصه‌نویس‌های حرفه‌ای در جهان ادبیات کسانی نیستند که اثرشان را به ناشر تحویل می‌دهند و همه چیز را به او می‌سپارند. حالا برخی ناشران داخلی هم طی کلاس‌هایی آموزشی به برخی نویسنده‌هایشان یاد می‌دهند خودشان پشت کتاب‌شان بایستند و پابه‌پای اتفاقاتی که برایش می‌افتد، جلو بیایند. رضا امیرخانی، حتما جزو یکی از این نویسنده‌های حرفه‌ای است که البته بسیار پیش از این‌که ناشران دست به کار شوند و به نویسنده‌هایشان چنین نکاتی را یاد بدهند، خودش در این زمینه استاد بود. او، برند داستان‌نویسی امروز ایران است و هویت این برند را صرفا از سر قصه‌هایی که نوشته ارتقا نداده است. امیرخانی هم به وقایعی که پیرامون آثارش رخ می‌دهند حساس است و هم به رخدادهای فرهنگی و اجتماعی که مستقیما او را نشانه نرفته‌اند. بلد است کی حرف بزند و کی سکوت کند و چندسالی است مزد این رفتار حرفه‌ای را با استقبال چشمگیر مخاطبان ادبیات داستانی از نوشته‌هایش دریافت کرده است. او خلاف بسیاری از هم‌نسلانش و پیشکسوتانش، به این افتخار نمی‌کند که «روزنامه» نمی‌خواند و «اخبار» را دنبال نمی‌کند و کاری به کار کسی ندارد؛ تقریبا همه رویدادهای ادبی و فرهنگی را رصد می‌کند و به‌خصوص نسبت به آنها که درباره خودش هستند واکنش نشان می‌دهد. کمتر فعال فرهنگی را می‌توانید سراغ کنید که اضلاع یک مربع از مواضع مختلف را پوشش دهد؛ او هم از سوی اصلاح‌طلبان مورد انتقاد و تحسین واقع می‌شود و هم از جانب اصولگرایان. اما ماجرای تازه‌ترین جدل لفظی او با یکی دیگر از فعالان فرهنگی چیست؟

حقیقتش را بخواهید ماجرا از انتشار تازه‌ترین اثر داستانی امیرخانی با نام «ر ه ش» آغاز شد؛ از همان روزی که ملت جلوی کتابفروشی انتشارات افق برای خرید این کتاب با امضای نویسنده‌اش صف بستند. مجادله بر سر این اثر او از این شروع شد که کیهان «ر ه ش» را نه یک رمان، بلکه «بیانیه‌ای سیاسی علیه شهردار سابق تهران» خواند اما ماجرا از شهرداری و کیهان و دیگران فراتر رفت و حتی به مواردی عجیب و غریب هم رسید. مثلا یکی از منتقدان، به انطباق شماره صفحات کتاب با موضوعی تاریخی اشاره کرده بود که نشان می‌داد، تحلیل‌ها و قرائت‌ها از آثار امیرخانی وارد فاز تازه‌ای هم شده است. امیرخانی بعدها در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره این ماجرا توضیح داد. او به این خبرگزاری گفت: «کتاب یک فصل درباره صفویه دارد که از صفحه 76 تا 88 شروع می‌شود و طبق ادبیات آن زمان، از واژه اولی‌الامر برای شاهان صفوی استفاده کردم. یکی از منتقدهای کتاب این شماره صفحات را به عنوان نماد گرفته با سال‌های 76 تا 88 زمان حاضر و با صفویه مقایسه کرده و در پایان هم بیان کرده بود که تهران مساله اصلی نیست بلکه ام‌القرای جهان اسلام مدنظر است و این دقیقا همان زمانی است که امیرخانی مخالف نظام شده است.» حالا نزاعی دیگر بر سر «ر ه ش» و امیرخانی آغاز شده است؛ نزاعی که اتفاقا پس از انتشار همین گفت‌وگوی دوم خردادماه خبرآنلاین با امیرخانی می‌شد حدس زد که از سر گرفته خواهد شد.

حمله به مجمع

امیرخانی طی آن گفت‌وگو معتقد بود که نقدهای سیاسی واردآمده به آثارش به مخاطبان ارتباطی ندارد و به «یکسری رقبا» مربوط است؛ یکسری رقبا که به گفته او «از محل انقلاب اسلامی تغذیه می‌کنند». او در ادامه در این باره گفته بود: «اینها پول می‌گیرند از حکومت با این توجیه که اگر ما نباشیم کسی ادبیات انقلاب اسلامی را نمی‌خواند. به ما پول بدهید تا مردم را با پویش و تخفیف و خرید ارگانی و شوی هنرپیشه و سلبریتی کتابخوان کنیم. وقتی بگویند مردم به طور طبیعی کتاب انتخاب می‌کنند و می‌خوانند باید توطئه شرق و غرب را در بازار کتاب نشان دهند و بگویند فلان ناشر آمریکایی‌ و دیگری معاند است و... . حالا می‌رسیم به «ره‌ش» و باقی کتاب‌های من و رفقای من. اصلی‌ترین خطر برای رزق و روزی آنها ماییم دیگر. به محض انتشار کتاب امثال من، باید به بالادستی‌هاشان توضیح دهند که این کتاب مال ضدانقلاب‌هاست و برای همین مردم می‌روند سراغش!! (نقض غرضی از این بزرگ‌تر نداریم. طرف می‌گوید آنچه استقبال می‌شود مال مخالفان انقلاب است و برای کتابخوانی موافقان انقلاب باید پول خرج کرد و پول‌ش را هم باید به ما بدهید!) این فضای مجمع ناشران و رجانیوز است. چه در قیدار و چه در ره‌ش، از ۸۸ به بعد هر کتابی که از من در آمد، در فاصله چند ساعت اولین حملات بسیار تند و منفی به وسیله همین‌ها در شبکه‌های اجتماعی بیرون آمد. و این یعنی جلوگیری از فروش کتاب. خوب... هم نفس‌شان حق بوده است و هم منطق‌شان موثر... چون مردم هم کار خودشان را می‌کنند و کتاب را می‌خرند!» در ادامه هم در عین پاسخ به انتقادهایی که به او شده که اثرش تضادهایی با سیاست‌های رسمی توسعه جمهوری اسلامی دارد می‌گوید که اتفاقا به خاطر این‌که آدمی مذهبی است، نوشته‌هایش رنگ متفاوتی دارد با آثار باقی قصه‌نویس‌ها. وقتی او از اشاره کلی به منتقدانش گذشته و به ذکر مصادیقی چون «بچه‌های مرتبط با مجمع ناشران و رجانیوز و...» پرداخته، معلوم بود که باید منتظر پاسخی از جانب مجمع ناشران انقلاب اسلامی باشیم؛ اتفاقی که چند روز پیش و در گفت‌وگوی روزنامه «صبح نو» با میثم نیلی مدیر عامل مجمع ناشران افتاد.

دفاع از مجمع

مجمع ناشران انقلاب اسلامی حالا هفت‌ساله است. هم از ناشران انقلابی حمایت می‌کند و هم خودش دست به کار انتشار آثار شده. وقتی چند روز پیش میثم نیلی به عنوان مدیر عامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی، به بهانه هفت‌سالگی مجمع پای گفت‌وگو با روزنامه «صبح نو» نشست، می‌شد حدس زد که بحث از این مناسبت فراتر خواهد رفت و به سمت رضا امیرخانی و انتقاداتش خواهد کشید. او ابتدا با اشاره به این‌که «به رضا امیرخانی به عنوان سرمایه انقلاب نگاه می‌کنیم» و «دوست نداریم رابطه‌مان با ایشان غیرمحبت‌آمیز و غیردوستانه باشد»، «رضا امیرخانی از نظر ما نویسنده خوب و متعلق به جبهه انقلاب است و حتی اگر وی به مجمع باز هم بد و بیراه بگوید، نظر ما درباره ایشان تغییری نمی‌کند و هیچ ریاکاری هم در این موضع نیست» و «عکس ایشان هم به‌عنوان یکی از نویسندگان خوب جبهه انقلاب در مجمع نصب شده است»، از این تعارفات گذشته و در پاسخ به سوال خبرنگار درباره مجادله امیرخانی با مجمع، حرف اصلی را زده بود: «ایشان درباره مجمع متأسفانه دقیق اظهارنظر نمی‌کند. گفته‌اند کسانی از مجمع کتاب‌های من را نقد می‌کنند که باید گفت نقد فی‌الجمله مطلوب است و نویسنده‌های حرفه‌ای نقد کتاب‌شان را باعث رشد خودشان و ترویج آثارشان می‌دانند؛ اما این‌که مجمع ناشران جریان نقد کتاب اخیر ایشان را راه انداخته است، خیر، صحیح نیست. البته درباره بعضی کتاب‌های ایشان نظرات شخصی داریم؛ اما این‌که در مجمع تصمیم گرفته باشیم که این کتاب‌ها نقد شوند، نه، درست نیست؛ من از جایگاه یک همسنگر همواره به آقای امیرخانی به‌عنوان یک سرمایه نگاه کرده‌ام و دوست دارم این سوءتفاهم‌ها برطرف شود.»

لحن نیلی در این گفت‌وگو بسیار نرم بود و به نظر می‌رسید که مجمع ناشران همچنان هدف اولیه‌اش را در مواجهه با رضا امیرخانی، جذب او در نظر گرفته است. در واقع نیلی به جای حمله‌ای متناسب با حرف‌های تند و تیز نویسنده «ر ه ش»، صرفا به انکار ادعای او مبنی بر نقش‌آفرینی مجمع در شکل‌گیری جریانی در نقد آثار نویسنده پرداخته بود.

نسبت عکس من و تو!

نرم‌خویی مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی در پاسخ به ادعای امیرخانی، آقای نویسنده را آرام نکرد. در ادامه این ماجرا نویسنده «ر ه ش»، متنی بسیار تند و تیزتر از انتقاد نخستش را منتشر و دست به اقدام متقابل زد. متنی که انتشار آن از جانب فردی چون امیرخانی کمی عجیب می‌نمود. او در این متن که در کانال سایت شخصی‌اش منتشر شده نوشته: «جالب‌تر اینجاست که برخی از این منتقدان فی‌الجمله مطلوب، فقط سر کتاب‌های من نقدنویس می‌شوند و در دوره کم‌کاری من آنها نیز کم‌کار می‌شوند! نسبتی بین امثال ما نیست بجز نسبت عکس، البته نه آن عکسی که زده‌ای به دیوار مجمع!» هرچند باید منتظر ماند و دید سرانجام این مجادله چه خواهد شد، اما نمی‌توان از تند بودن این فضا گله‌مند نبود. ناظران بیرونی حوزه فرهنگ که خارج از قواعد و مناسبات داخلی عناصر فرهنگی، این حوزه را تماشا می‌کنند، تلخی این کنش‌ها به همین زودی از زیر زبان‌شان زدوده نمی‌شود. اهل فرهنگ نسبتی با کلمه و زبان دارند و این اختلاف مناظر چیزی نیست که با کلمه نشود آن را حل کرد.

صابر محمدی