تاریخ انتشار : شنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۲۳
هنوز
به کتابدار اعتماد ندارند. بعضی‌ها توقع دارند کار مدیریت را که تخصصی است
خودشان انجام دهند یا گمان می‌کنند امور کتابخانه را غیر از کتابدار هم
می‌تواند انجام دهد.
به گزارش خبرنگار
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)
از قم مهدی درویشی متولد ماهشهر است، ۳۵ سال دارد و فارغ‌التحصیل رشته
کارشناسی‌ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی است. او می‌گوید عنوان رشته‌شان
تغییر کرده و این روزها به نام علم اطلاعات و دانش‌شناسی شناخته می‌شود.
نزدیک به ۱۴ سال است به شغل کتابداری مشغول است و رشته و شغلش را به دلیل
علاقه به مطالعه انتخاب کرده است.
محسن آخوندی اما متولد تهران است. متولد آذر سال ۱۳۶۲. با چند ماه بالا و
پایین هم سن و سال همکارش است. او نیز می‌گوید از دوران کودکی به کتاب و
مطالعه علاقه داشته و حتی کتاب‌هایی را که در کتابخانه منزل پدری‌اش بوده،
با علاقه بر اساس موضوع می‌چیده است. باور دارد دست تقدیر او را به سمت
کتابخانه آورده و بالاخره تبدیل شده به یک کتابدار تجربی. محسن به همین
اکتفا نکرده و بعد از چند سال کار تجربی تحصیلات دانشگاهی‌اش را هم در همین
زمینه ادامه داده و در مقطع کارشناسی‌ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی
فارغ‌التحصیل شده و حالا ۱۳سال از اولین روز کاری‌اش در یک کتابخانه
می‌گذرد.
به بهانه هفته کتاب و ۲۴ آبان - روز کتاب و کتابخوانی و کتابدار- به
کتابخانه مدرسه اسلامی هنر رفتم. با محسن و مهدی گپی زدم و از تلخ و
شیرین‌های کتابداری شنیدم.
قبل از این که وارد بحث شویم واقعا خودتان کتاب می‌خوانید؟
محسن: می‌خوانم ولی متاسفانه به صورت مستمر نیست. سعی
می‌کنم حداقل روزانه چند صفحه مطالعه داشته باشم. برخی دوستان فکر می‌کنند
کسی که در کتابخانه کار می‌کند خیلی وقت برای مطالعه دارد اما اگر کلیه
امورات کتابخانه بر عهده یکی دو نفر باشد قطعا به راحتی نمی‌توانند به
مطالعه بپردازند. از کتاب‌های داستان که واقعا یک‌روزه مطالعه‌اش کردم
«شماس شامی» نوشته مجید قیصری بود. کتاب خیلی جذابی است و پیشنهاد من به
دوستان است. کتاب‌های جلال آل‌احمد را هم دوست دارم و خوانده‌ام. کتاب
«بی‌مترسک» علی غبیشاوی هم از داستان‌هایی بود که خوانده‌ام. در حال حاضر
هم کتاب «هر صبح می‌میریم» از سید احمد بطحایی، «تن‌ها» نوشته مهدی شریفی
را هم در دست مطالعه دارم. کتاب شعر هم می‌خوانم.
چه گروه سنی بیشتر به کتابخانه شما مراجعه می‌کنند؟ و بیشترین بخشی که مورد استفاده قرار می‌گیرد کدام حوزه است؟
مهدی: این جا یک کتابخانه تخصصی است. مراجعه‌کنندگان ما
دانشجویان و پژوهشگران در رشته‌های فلسفه هنر و حکمت هنر و موضوعاتی از این
قبیل‌اند. در حال حاضر بیشترین مراجعه به بخش هنر و فلسفه است.
مراجعه‌کننده‌ها جوان‌اند، البته افراد میان‌سال هم تا حدودی به این
کتابخانه مراجعه می‌کنند.
محسن: این را اضافه کنم که در مدرسه هنر دوره‌های آموزش
آزاد هم داریم پس در زمینه سینما و ادبیات و داستان‌نویسی هم مراجعان
زیادی به اینجا می‌آیند.
از کمبودها و مشکلات حرفه‌تان بگویید؟ به نظر کارتان ساده و راحت می‌رسد.
مهدی: از سختی‌ها در وهله اول این که هنوز به کتابدار
اعتماد ندارند. بعضی‌ها توقع دارند کار مدیریت را که تخصصی است خودشان
انجام دهند یا گمان می‌کنند امور کتابخانه را غیر از کتابدار هم می‌تواند
انجام دهد، این خیلی بد است.
متاسفانه نگاه به کتابدار یک نگاه نگهبان‌گونه است. جایگاه کتابدار در
ایران هنوز جای خود را به درستی در بین مردم مشخص نیست و هنوز خیلی از
افراد تفاوت کتابخانه و کتاب‌فروشی را نمی‌دانند.
محسن: حرفهای مهدی را قبول دارم. منتها مهدی از زاویه
مخاطب به موضوع نگاه کرد و من از زاویه مدیریتی به آن می‌پردازم. هر
حرفهای مشکلات و کمبودهای مخصوص به خودش را دارد که معمولا به مدیران
بالادستی و همچنین بودجه برمی‌گردد و با توجه به شرایط اقتصادی که بر فضای
جامعه ما حاکم است خیلی از مشکلات فعلا قابل رفع نیست.
جدای از مباحث اقتصادی به عنوان یک کتابدار چه پیشنهادی برای توسعه فرهنگ کتابخوانی دارید؟
محسن: ایجاد فرهنگ کتابخوانی در جامعه ما نیاز به کار
ریشه‌ای دارد. از پایه باید روی این موضوع کار شود. امروزه گوشی‌های هوشمند
تلفن همراه و همچنین فضای مجازی به شدت جامعه را مشغول کرده است. نیاز
داریم همراه با رشد تکنولوژی فرهنگ کتابخوانی نیز گسترش پیدا کند. متاسفانه
شاهدیم علاقه به مطالعه و مخصوصا مطالعه کتب چاپی به شدت کم شده است.
یکی از کارهایی که به نظرم در بالا بردن سطح مطالعه بسیار تاثیرگذار است
-به خصوص در مورد کتاب‌های چاپی- رفتار عملی والدین در خانه است. لازم است
پدر و مادر در استفاده از وسایل ارتباطی مثل موبایل تجدیدنظر کنند و کنار
فرزندانشان کتاب دست بگیرند و مطالعه کنند. این روش تاثیر فراوانی روی
کودکان می‌گذارد. ناگفته پیداست که فرزندان از پدر و مادر خود الگو
می‌گیرند.
مهدی: در خصوص توسعه فرهنگ مطالعه مطلب زیاد است، ولی
مختصرا عرض می‌کنم که ما از هر زاویه‌ای به این موضوع نگاه کنیم تقریبا با
مباحث اقتصادی مواجه می‌شویم. در حال حاضر نگاه مردم به کتاب و کتابخوانی و
کتابخانه یک نگاه عبث و بیهوده است. یک جور وقت تلف کردن. به جای این کار
به فکر نان و پول و ماشین و غیره‌اند. البته از یک نگاه شاید بشود به آنها
حق داد اما آشنا کردن مردم به مطالعه و فواید آن می‌تواند اندکی این فرهنگ
را تقویت کند. یکی از کارهایی که می‌تواند کمک به توسعه فرهنگ کتابخوانی
کند هدیه دادن کتاب به دیگران است یا لااقل کتاب‌های که برای خودمان
خریداری کرده‌ایم را در اختیار دیگران بگذاریم.
به نظرتان چه عواملی باعث روگردانی و عدم مراجعه مخاطب به کتابخانه‌ها می‌شود؟
محسن: با توجه به گرانی کاغذ و تحریم‌های اخیر، این وضعیت
باعث شده آمار نشر کتاب پایین بیاید. از طرفی قیمت کتابها هم بالاست و
معمولا کتابخانه‌ها با مشکل تامین منابع مالی برای خرید کتابها و نشریات
روز مواجه‌اند. وقتی که کتابخانه‌ای کتابها و نشریاتش به‌روز نباشد کم‌کم
آمار مراجعه کننده‌های ثابتش نیز کم خواهد شد.
اینجا چه امکاناتی برای سهولت مراجعین تدارک دیده‌اید؟
مهدی: اینجا یک کتابخانه تخصصی است که معمولا دانشجویان و
پژوهشگران از آن استفاده می‌کنند. با این حال ما به افرادی که برای یک
روز و یا حتی مطالعه یک کتاب می‌خواهند از فضای کتابخانه استفاده کنند
اجازه می‌دهیم از محیط کتابخانه و کتابها استفاده کنند و نیازی به عضویت
ندارند. الا این که بخواهند مدت طولانی‌تری مثلا چند ماه مراجعه کنند و یا
کتاب را امانت بگیرند، این طور موارد باید بر اساس آیین‌نامه داخلی عضو
کتابخانه شوند.
چه راهکارهایی برای جذب مخاطب به نظرتان می‌رسد؟
محسن: فضای کتابخانه‌ها باید جذاب باشد. متاسفانه اکثر
کتابخانه‌های ما، مخصوصا کتابخانه‌های عمومی اینگونه نیستند. ساختمان
کتابخانه‌ها فرسوده است و جذابیتی ندارند. محیط کتابخانه‌ها سرزندگی و
شادابی را ندارند. علاوه بر به وجود آوردن فضای فیزیکی مناسب و طراحی جذاب
برنامه‌های جنبی کتابخانه‌ها از قبیل برگزاری شب شعر،
داستان‌خوانی،کارگاه‌های مهارت‌های زندگی و حتی مسابقات آشپزی با محوریت
کتابخانه می‌تواند به جذب مخاطب کمک کند.
در این مسیر مسئولین چه نقشی می‌توانند داشته باشند و انتظارتان از آنها چیست؟
مهدی: مسولین در مرحله اول خودشان باید اهل کتاب و
کتابخوانی و کتابخانه باشند. قطعا با ایجاد این فضا حس خوب و علاقه و
انگیزه به جامعه و مردم تزریق می‌شود.
برنامه‌ریزی‌های خوب برای استفاده از کتاب و اضافه کردن این کالای فرهنگی
به سبد خانواده حتما موثر است. کتاب باید مانند نان و از دوران کودکی در
اختیار مخاطب قرار بگیرد تا تبدیل به ملکه ذهن و عادت رفتاری کودکان شود.
برگزاری نمایشگاه کتاب در شهرهای کوچک و بزرگ نیز می‌تواند تقویت کننده
باشد.
محسن: از مسئولین کتابخانه‌ها و یا موسساتی که دارای
کتابخانه‌اند انتظار می‌رود محیط‌های کتابخانه و منابع موجود را تا جایی که
امکان دارد جذاب و به روز نگه دارند. این امر باعث می‌شود مراجعه‌کننده با
صرف کمترین هزینه به آن چه که می‌خواهد دسترسی پیدا کنند. برای کتابدارها
که کارکنان این کتابخانه‌ها هستند نیز شرایطی را به وجود آورند که آنها
بتوانند خدمات مطلوبی به مراجعه‌کننده‌ها ارائه دهند.
نکته مهمی که بنظرم می‌رسد و از جمله مشکلات جامعه امروز ماست این است که
برای امورات مختلف از افراد متخصص استفاده نمی‌شود. کتابخانه‌ها معمولا از
این قضیه آسیب دیده‌اند. با توجه به این که کتابدار حلقه واسط مراجعه‌کننده
و کتاب است، وقتی که کتابدار از لحاظ روحی دارای آرامش باشد به طبع
می‌تواند خدمات بهتری ارائه دهد. این نکته می‌تواند در بالا بردن سطح
مطالعه جامعه هم تاثیر بسزایی داشته باشد. این آرامش روحی هم با ایجاد
امنیت شغلی و حمایت‌های مادی و معنوی از سوی مدیران بالادستی محقق می‌شود.
وضعیت کتابخانه‌های کشور و میزان استقبال مردم از این مراکز را چگونه ارزیابی می کنید؟
محسن: این را باید از متولیان امر پرسید. کتابخانه ما چون
تخصصی است مراجعه به آن معمول است، که توقع می‌رود بیشتر هم باشد. اما در
کتابخانه‌های عمومی طبق شنیده‌ها مراجعه بسیار کم است و می‌تواند علل
مختلفی داشته باشد که در خلال بحث به برخی از آنها اشاره شد.
به نظر شما یک کتابدار حرفهای باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
محسن: یک کتابدار حرفهای بنظر بنده کسی است که بتواند افرادی که
به او مراجعه می‌کنند را درست راهنمایی کند و مراجعین را به کتاب‌هایی که
مورد نیازشان است برساند. از نظر رفتاری هم با مراجعه‌کننده به نحوی برخورد
کند که مراجعه‌کننده ترغیب شود مجددا به کتابخانه بازگردد. گاهی اوقات
کتابدارها جوری برخورد می‌کنند که افراد اگر کلاهشان هم بیفتد حاضر نیستند
دوباره وارد کتابخانه شوند.
مهدی: یک کتابدار خوب باید دارای ویژگی‌های متعددی باشد
از جمله این که در رشته خود متخصص باشد. خوش‌رو بودن، نظم داشتن، تسلط کامل
به امور محوله، تسلط به نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، آشنایی با اینترنت و
پایگاه‌های اطلاعاتی و از همه مهم‌تر اهل مطالعه بودن.
سه‌شنبه 29 آبان 1397 ساعت 00:42
